اين در حالى است كه ظاهر تعداد ديگرى از آيات قرآن با معناى ياد شده ناسازگار است و حكايت از اين دارد كه عدّه‌اى وِزر ديگران را به دوش مى‌كشند؛ چنان كه مى‌فرمايد: «لِيَحْمِلُوا أَوْزارَهُمْ كامِلَةً يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ مِنْ أَوْزارِ الَّذِينَ يُضِلُّونَهُمْ بِغَيْرِ عِلْمٍ أَلا ساءَ ما يَزِرُونَ»[1].

همچنين مى‌فرمايد: «وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلَّذِينَ آمَنُوا اتَّبِعُوا سَبِيلَنا وَ لْنَحْمِلْ خَطاياكُمْ وَ ما هُمْ بِحامِلِينَ مِنْ خَطاياهُمْ مِنْ شَيْ‌ءٍ إِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ. وَ لَيَحْمِلُنَّ أَثْقالَهُمْ وَ أَثْقالًا مَعَ أَثْقالِهِمْ وَ لَيُسْئَلُنَّ يَوْمَ الْقِيامَةِ عَمَّا كانُوا يَفْتَرُونَ»[2]

حال چگونه مى‌توان توافق ميان مفاد اين دو دسته آيات را ثابت كرد؟

پاسخ: «حمل وِزر» به معناى سبك كردن بار مسئوليت ديگرى است و وقتى گفته مى‌شود «كسى وِزر ديگرى را به دوش مى‌كشد» معنايش اين است كه از سنگينى بارى كه بر دوش اوست مى‌كاهد و اگر بار مسئوليت وى سبك نگردد، «حمل وِزر» صورت نگرفته است.

اكنون با توجّه به نكته ياد شده مى‌گوييم: قرآن به صراحت بيان مى‌كند كه هر انسانى پاسخگوى اعمال و كردار خويش است و هيچ كس مسئول كردار ديگران نيست: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ جَمِيعاً فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ»[3]؛ ولى نكته ياد شده با مسئله مناديان و سران حقّ و باطل تفاوت دارد؛ زيرا آنان شريك اعمال كسانى هستند كه تحت تأثير دعوتشان قرار گرفته‌اند. بنابراين مناديان خير در پاداش پيروانشان شريك و مناديان شر نيز در جرم‌

[1] . نحل/ 25« تا روز قيامت بار گناهان خود را تمام بردارند و نيز بخشى از بار گناهان كسانى را كه ندانسته آنان را گمراه مى‌كنند. آگاه باشيد چه بار بدى را مى‌كشند».

[2] . عنكبوت/ 12 و 13« و كسانى كه كافر شده‌اند به كسانى كه ايمان آورده‌اند مى‌گويند: راه ما را پيروى كنيد و گناهانتان به گردن ما، ولى چيزى از گناهانشان را به گردن نخواهند گرفت؛ قطعاً آنها دروغگويند و قطعاً بارهاى سنگين خودشان را با بارهاى سنگين ديگران به دوش خواهند كشيد و ...».

[3] . مائده/ 105« اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، به خودتان بپردازيد اگر هدايت شويد، گناه كسى كه گمراه‌شده است به شما زيانى نمى‌رساند. بازگشت همه شما به سوى خداست و شما را از آنچه انجام داده‌ايد آگاه مى‌سازد».