يُؤْمِنُونَ»[1] و «وَ لكِنْ تَصْدِيقَ الَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ وَ تَفْصِيلَ كُلِّ شَيْ‌ءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ»[2] و «هذا بَصائِرُ لِلنَّاسِ وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ»[3] و «وَ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ تِبْياناً لِكُلِّ شَيْ‌ءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً وَ بُشْرى‌ لِلْمُسْلِمِينَ»[4] و «تِلْكَ آياتُ الْكِتابِ الْحَكِيمِ. هُدىً وَ رَحْمَةً لِلْمُحْسِنِينَ»[5]. ظاهر اين آيات، قرآن را مايه هدايت متّقين، مؤمنان، اهل يقين، مسلمين و محسنين مى‌شمارد. اكنون چگونه مى‌توان اختلاف ميان اين آيات و آيه نخست را كه آن را مايه هدايت همه مردم مى‌دانست، تبيين كرد؟

پاسخ: حرف «لام» كلمه «للنّاس» در آيه نخست، لام غايت است و با لام عاقبت در ساير آيات، تفاوت دارد. توضيح اينكه بى‌ترديد، هدف قرآن، هدايت همگانى است؛ لذا فرمود: «هُدىً لِلنَّاسِ» ولى از سوى ديگر، تنها كسانى از هدايت قرآن بهره مى‌برند كه اهل تقوا، تعهّد و ايمان باشند؛ زيرا انسانهاى غير متعهّد و سست و بى‌بندوبار كه زندگى خويش را در غفلت و سردرگمى و بيراهه سپرى مى‌كنند، قابل هدايت نيستند.

از اين روست كه خداوند مى‌فرمايد: «الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُولئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ»[6]؛ از ميان اهل كتاب، فقط كسانى به آن ايمان مى‌آورند كه كتاب آسمانى را آن‌گونه كه بايد مى‌خوانند و نيز مى‌فرمايد: «لكِنِ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ مِنْهُمْ وَ الْمُؤْمِنُونَ يُؤْمِنُونَ بِما أُنْزِلَ إِلَيْكَ»[7]؛ تنها استواران در علم و اهل ايمان هستند كه به آنچه بر تو نازل شد، ايمان مى‌آورند. همچنين مى‌فرمايد: «إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الَّذِينَ كَفَرُوا فَهُمْ لا يُؤْمِنُونَ»[8]؛ يعنى كافران كه جزو بدترين جنبدگان به شمار مى‌آيند، ايمان نمى‌آورند.

نيز مى‌فرمايد: «كَذلِكَ حَقَّتْ كَلِمَةُ رَبِّكَ عَلَى الَّذِينَ فَسَقُوا أَنَّهُمْ لا يُؤْمِنُونَ»؛[9] و «فَالَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ قُلُوبُهُمْ مُنْكِرَةٌ وَ هُمْ مُسْتَكْبِرُونَ»[10] و در آيه‌اى ديگر، خبر از ايمان‌

[1] . اعراف/ 203.

[2] . يوسف/ 111.

[3] . جاثيه/ 20.

[4] . نحل/ 89.

[5] . لقمان/ 2- 3.

[6] . بقره/ 121.

[7] . نساء/ 162.

[8] . انفال/ 55.

[9] . يونس/ 33.« اين گونه سخن پروردگارت بر كسانى كه نافرمانى كردند، به حقيقت پيوست؛ چرا كه آنان‌ايمان نمى‌آورند».

[10] . نحل/ 22« كسانى كه به آخرت ايمان ندارند، دلهايشان انكار كننده حق است و خودشان متكبّرند».