ولى انسان را روى زمين رها كرد. انسان به عجز آمد. گفت خدايا تو همه چيز را براى فلان حيوان فراهم كردى و او را مسلح آفريدى؛ ولى مرا رها كردى، فرمود: تو با آن‌ها فرق دارى. تو بايد تمام احتياج‌هاى خود را فراهم كنى. چرا؟ چون به تو عقل دادم. اين عقل وديعه الهى است و تو با اين عقل مى‌توانى تمام نيازهاى خود را آن‌گونه كه مى‌خواهى و شايسته است، فراهم كنى؛ و نيازى نيست كه طبيعت آن را براى تو فراهم كند. طبيعت در اختيار تو، اما تو بايد با فكر و انديشه اين كار را انجام دهى. به او دستور داد كه آبادى زمين بايد به دست تو انجام گيرد. هُوَ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَ اسْتَعْمَرَكُمْ فِيها (هود/ 61) «شما را از زمين آفريديم و آباد نمودن زمين را به شما سپرديم». يعنى انسان وظيفه دارد زمين را آباد سازد، در غير اين‌صورت وظيفه اولى‌اش را از دست داده است. پس «عمارت الارض» وظيفه اولى انسان است. اين مسأله غير از خلافت انسان است. انسان با سلاح عقل وارد ميدان شد، اما اين عقل براى وى مصيبت‌آفرين شد، چرا؟ زيرا لازمه‌ى عقل داشتن، انديشيدن است و چون مى‌انديشد، دغدغه دارد. آيا عقل به انسان آرامش مى‌دهد يا نگرانى؟ پاسخ اين است كه عقل نگرانى مى‌آورد، چون انسان به وسيله قدرت تفكر و انديشه، خودش را در گردابى از حوادث كه هيچ‌كدام قابل پيش‌بينى نيست، مى‌بيند و به خود مى‌لرزد. ساير حيوانات چون هيچ انديشه‌اى ندارند، يك گوسفندى را جلوى گوسفندى سر مى‌برى، چيزى حس نمى‌كند، حيوان فكر اين حرف‌ها نيست، مى‌چرخد تا چيزى پيدا كند و شكمى سير كند و بعد به آشيانه برگردد، ولى انسان چون نمى‌داند كه لحظه بعد چه مى‌شود، فكر مى‌كند و به خود مى‌لرزد. از كجا آمده است؟ خداوند انسان را آفريده است، دغدغه‌هاى انسان را مى‌داند و به همين دليل به او عقل و قدرت انديشيدن داده است و اين قدرت انديشه، در او اضطرابى ايجاد مى‌كند. قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْها جَمِيعاً فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً فَمَنْ تَبِعَ هُدايَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ‌ (بقره/ 38) «پس اگر به راستى از (جانب) من شما را راهنمايى دررسد، آنان كه هدايتم را پيروى كنند نه بيمى بر آن‌هاست و نه غمگين مى‌شوند» يعنى من تو را فرستادم، قدرت تفكر و انديشه كه موجب دغدغه است، در تو مى‌بينم واگر مى‌خواهى از اين دغدغه در امان باشى و احساس آرامش كنى، گوش به فرمان باش كه: فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً‌ يعنى به آن برنامه كه بايد در اين جهان طبق آن حركت كنى و آرامش به تو بدهد كه ديگر هيچ دغدغه نداشته باشى، عمل كن. پس‌