به پيشرفت گذارد. روش قرآن در نفى باورهاى غلط، اخلاق زشت و اعمال ناشايست مى‌تواند درس‌آموز باشد و درك كرد كه براى تفسير يك جامعه بر چه امورى بايد انگشت گذاشت و از كجا بايد شروع كرد. چه امورى روحيات فردى را تفسير مى‌كند و چه امورى نهادهاى اجتماعى را تفسير مى‌كند.

سير نزول آيات قرآن‌

صد و چهارده سوره قرآن به صورت پراكنده در طول 23 سال نازل شد. اولين سوره نازل شده، علق و آخرين آن توبه است. براى پى بردن به سوره‌هاى مكى و مدنى مى‌توان به اقوال و احاديث در اين زمينه مراجعه كرد. بر اساس روايتى كه از ابن‌عباس نقل شده 86 سوره در مكه و 28 سوره در مدينه نازل شده است. (الطبرسى، 1384، ج 10، صص 406- 405 و سيوطى، 1386، ج 1، ص 10 و 11 و 25)

برخى از محققان تلاش با ارزشى انجام دادند تا بتوانند از شيوه‌اى علمى مثل تعداد كلمات هر آيه و متوسطگيرى آن و بر اساس شيوه علم آمار ترتيب سوره‌هاى قرآن را تشخيص دهند. بر اين أساس، اگر آيات قرآن بر اساس تعداد كلمات مرتب شود، معلوم مى‌شود كه نوعاً آيات سوره‌هاى مكى از تعداد كمتر و آيات سوره‌هاى مدنى از تعداد بيشترى از كلمات تشكيل شده است. محقق محترم در اين شيوه به علت تفاوت آيات درون يك سوره از جهت طول مبناى آيه، به ناچار آيات درون هر سوره را برحسب طول مبنا تقسيم‌بندى كرده است. از همين رو گاه يك سوره در چند مقطع زمانى با فاصله زياد و با فاصله شدن اجزاى ديگر سوره‌ها نازل شده است كه اين امر گرچه به صورت نادر در برخى آيات رخ داده است، ولى رويه مرسوم نبوده است. بر اين اساس برخى آيات سوره بقره مثلًا از 1 تا 19، 148 تا 152، 154 تا 158، 200 تا 205 و ... در سال هفتم بعثت نازل شده است با اين‌كه سوره بقره از سور مدنى است. البته نتيجه اين كار تفاوت قابل توجهى با روايات تاريخى در اين زمينه ندارد. (بازرگان، 1386، ج 12، ص 166- 159)

تلاش علمى مذكور ضمن دارا بودن محسنات، قرائنى برخلاف آن وجود دارد، از اين رو نمى‌توان به آن اطمينان كرد. از ديگر سو در كتاب‌هاى تفسيرى روايات تاريخى در اين مورد آمده است، از جمله روايت مشهور از ابن‌عباس كه مجمع البيان آن را نقل كرده است و بر اساس آن ترتيب نزول سور قرآن چنين است: