مقدمه‌

هرمنوتيك به عنوان يكى از دانش‌هاى نوبنياد علوم قرآنى، رابطه تنگاتنگى با تفسير و مبانى آن دارد. برخى گرايش‌هاى هرمنوتيكى در تقابل آشكار با تفسير سنتى بوده و آن را به چالش مى‌كشند و از سوى ديگر، برخى گرايش‌هاى هرمنوتيكى در تفسير بهتر و روش‌شناسى تفسير كمك شايانى براى انديشمندان حوزه علوم قرآن به شمار مى‌روند. از اين رو، بررسى گرايش‌هاى هرمنوتيكى و مقايسه آن با مبانى تفسير سنتى، امرى شايسته است. در اين مقاله، پس از تعريف هرمنوتيك و تبيين لغوى و اصطلاحى آن به عمده‌ترين گرايش‌هاى هرمنوتيكى، يعنى هرمنوتيك خاص، هرمنوتيك روش‌شناسانه (عام) و هرمنوتيك فلسفى پرداخته خواهد شد و در هر قسمت، ديدگاه آيت‌الله معرفت نيز، بيان خواهد شد.[1] يادكرد اين نكته نيز شايسته است كه بحث هرمنوتيك از مباحثى است كه در سال‌هاى اخير تا حدودى به آن پرداخته شده و منابع چندانى نيز ندارد. افزون بر آن‌كه برخى منابع ترجمه شده فارسى نيز بسيار غامض و گاهى نارساست؛ از اين رو اين بحث، در آثار آيت‌الله معرفت- بنا بر تتبع ناقصى كه نگارنده داشته- نيز بسيار موجز و خلاصه بيان شده است و در كتب مشهور ايشان، عنوان هرمنوتيك كمتر به چشم مى‌خورد، اگرچه مباحثى مانند محكم و متشابه يا نظاير آن، در تبيين ديدگاه ايشان مؤثر است و نگارنده نيز از همين منابع، مطالب را استخراج نموده و مقاله را سامان داده است.

واكاوى‌هاى معناشناسانه‌

پرداختن به معنايابى واژگان يك نگاره، امرى است كه هم موضوع بحث را روشن مى‌كند و هم از خلط مفاهيم اصطلاحى و لغوى جلوگيرى مى‌نمايد. همچنين در ضمن آن اصطلاحات گوناگون نيز روشن مى‌شود. بنابراين، ضرورى به نظر مى‌رسد در آغاز، واژگان هرمنوتيك، تفسير و تاويل و ديدگاه آيت‌الله معرفت نسبت به آن‌ها روشن شود تا درضمن آن بتوان رابطه بين اين اصطلاحات را نيز تشريح نمود.

[1] . البته بررسى دقيق آراء آيت‌الله معرفت و بيان ديدگاه‌هاى ايشان، مستلزم احاطه و اشراف به كتب و آثار ايشان است و مجالى وسيع مى‌طلبد كه در اين‌جا نمى‌توان به آن پرداخت، اما در اين مقاله سعى شده، در حد وسع، آثار ايشان مورد بررسى قرار گرفته و مواردى كه ايشان در مورد هرمنوتيك بحث كرده‌اند، استقصا شود تا در ضمن آن، ديدگاه ايشان روشن شود.