تاريخچه مكاتب تفسيرى با تكيه بر نظريات آيت‌الله معرفت (ره)

على نجفى نژاد

دانشجوى دكترى رشته مدرسى معارف اسلامى دانشگاه قرآن و حديث‌

چكيده‌

يكى از مباحث مهم در تاريخ تفسير قرآن مجيد شناخت مكاتب تفسيرى است‌[1] كه خواننده را با شيوه‌ها و روش‌هاى تفسير قرآن آشنا مى‌سازد. به‌طور كلى در مورد تفسير قرآن مجيد چهار مكتب مهم را مى‌توان نام برد:

1- مكتب ظاهرگرا كه بيشتر به ظاهر الفاظ و عبارات قرآن توجه نموده است؛

2- مكتب تأويل‌گرا، اين مكتب به بطن يا بطون قرآن عنايت بيشترى دارد؛

3- مكتب عقل‌گرا، در اين مكتب كه در واقع جمع بين دو مكتب پيشين است، بيشتر به تفسير عقلى قرآن پرداخته مى‌شود؛

4- مكتب تفسير عصرى كه شيوه‌اى نو در تطبيق مفاهيم قرآن بر شرايط عصر حاضر است.

در اين نوشتار به معرفى مشخصات، ويژگى‌ها و مهم‌ترين تفسيرهاى نوشته شده در هر مكتب، با تكيه بر آراء آيت‌الله معرفت‌[2] پرداخته مى‌شود.

واژگان كليدى: مكاتب تفسيرى، آيت‌الله معرفت، ظاهرگرايى، تأويل‌گرايى، عقل‌گرايى، تفسير عصرى.

[1] . مقصود از مكاتب تفسيرى شيوه‌ها و روش‌هاى مختلفى است كه درباره چگونه تفسير نمودن قرآن ارائه شده و مورد پذيرش جمعى از مفسران قرار گرفته است.

[2] . آراء و نظريات آيت‌الله معرفت در دو كتاب التفسير و المفسرون فى ثوبه القشيب و ترجمه آن يعنى تفسير و مفسران آمده است. در اين مقاله بيشتر از كتاب دوم استفاده شده است، زيرا ترجمه مذكور داراى اصلاحات و حذف و اضافه‌هاى مناسب است و خود مؤلف، ترجمه را مورد بازبينى و اصلاح قرار داده است و برخى اشكالات وارد شده بر متن عربى در ترجمه نيامده است.