سخن امام صادق عليه السلام آيه دوم (تازيانه) ناسخ حكم اوليه قرآن (حبس ابد) شمرده شده است. (بحرانى، 1416، ج 2، ص 43)

منسوخ شمردن آيات حبس ابدكه ناسخ آن، آيه تازيانه است، نشان از گستردگى مفهوم نسخ در گفتار ائمه عليهم السلام دارد كه چه بسا، تعريف اصطلاح جديد نسخ بر آن تطابق نكند.

يكى از آياتى كه مخاطب عصر نزول آن را منسوخ دانسته، بخشى از آيه قصاص است. در اين آيه خداوند مى‌فرمايد: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصاصُ فِي الْقَتْلى‌ الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَ الْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَ الْأُنْثى‌ بِالْأُنْثى‌ (بقره/ 178) «اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، درباره كشتگان، بر شما [حقّ‌] قصاص مقرر شده است؛ آزاد در برابر آزاد و برده در مقابل برده و زن در برابر زن.»

از ظاهر اين آيه چنين برداشت مى‌شود كه قصاص آزاد مشروط به كشتن آزاد و قصاص مرد مشروط به كشتن مرد است، در نتيجه اگر مردى، زنى را كشت، قصاص نمى‌شود يا اگر آزادى، برده‌اى را كشت، مشمول حكم قصاص نمى‌شود.

ابن‌عباس، صحابه بزرگ پيامبر و شاگرد ويژه امير مؤمنان، مى‌گويد: «اين آيه را آيه‌ النَّفْسَ بِالنَّفْسِ‌ (مائده/ 45) نسخ كرده است.» (سيوطى، ج 1، ص 172) خداوند در آيه ناسخ مى‌فرمايد: وَ كَتَبْنا عَلَيْهِمْ فِيها أَنَّ النَّفْسَ بِالنَّفْسِ‌ «و بر آنان مقرّر كرديم كه جان در مقابل جان است.» طبق اين آيه، هركس مرتكب قتل شد، قصاص مى‌شود؛ هرچند قاتل، آزاد يا مرد باشد و مقتول، برده يا زن باشد.

در حقيقت، آيه دوم كه بزرگان عصر نزول آن را ناسخ دانسته‌اند، تخصيص حكمى است كه از ظاهر آيه نخست برداشت مى‌شود. البته از آيه نخست مى‌توان مفهومى ديگر به دست آورد و آن، اين‌كه اگر انسان آزاد كسى را كشت، خود او قصاص مى‌شود و نه بيشتر يا اگر عبد، برده‌اى را كشت، خود او قصاص مى‌شود، نه مولايش و نه فردى از انسان‌هاى آزاد قبيله‌اش و در مورد زن قاتل نيز مى‌گويد خودش كشته مى‌شود نه فرد ديگرى به جاى او بر خلاف آن‌چه در جاهليت بوده است. (عبده، بى تا ج 2، ص 126)

يكى از رسم‌هاى عرب جاهلى اين بود كه اگر قبيله‌اى قدرت مالى و نفرات بيشترى نسبت به قبيله‌اى ديگر داشت، هنگام درگيرى، در مقابل يك كشته مرد، دو مرد و در برابر يك كشته زن، يك مرد و به جاى يك كشته برده، يك آزاد را مى‌كشتند. اين رسم در بين دو