اعمال حج قبل از آيه‌ وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ‌ (آل عمران/ 97) در خود قرآن ذكر شده است و اين‌گونه نبوده است كه واژه حج تا قبل از نزول اين آيه به معناى مطلق قصد يا قصدالبيت زياره‌البيت بوده باشد.

ثالثاً، آيه حج در سوره آل عمران قرار دارد كه در حدود سال سوم هجرت نازل شده است؛ زيرابرخى از آياتش (آل عمران، 122- 121 و 155- 152) ناظر به جنگ احد است كه در سال سوم هجرت واقع شده است؛ حال آن كه پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و سلم و مسلمانان از همان دوره مكه حج برگزار مى‌كردند. اساساً، پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و سلم خود بر آيين حضرت ابراهيم عليه السلام بود و حتى امر شده بود كه او از همان آيين پيروى كند قُلْ إِنَّنِي هَدانِي رَبِّي إِلى‌ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ دِيناً قِيَماً مِلَّةَ إِبْراهِيمَ حَنِيفاً وَ ما كانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ قُلْ إِنَّ صَلاتِي وَ نُسُكِي وَ مَحْيايَ وَ مَماتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ لا شَرِيكَ لَهُ وَ بِذلِكَ أُمِرْتُ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِينَ‌ (انعام/ 163- 161) از اين رو صلاة و ديگر مناسك عبادى او را انجام مى‌داد؛ چنان‌كه درقرآن آمده است: «نُسُك» در اين آيه به معناى قربانى است كه معمولًا در ايام حج انجام مى‌شد و از اين رو به حج اشاره دارد. مجاهد و سعيد بن جبير و حسن بصرى و سدى و قتاده و ضحاك گفته‌اند: «نُسُكِى» يعنى ذبيحتى فى الحج و العمرة (طبرى، 1412 ق، ذيل آيه)؛ بنابراين پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و سلم در همان دوره مكه مأمور به برگزارى حج ابراهيمى بوده است. دين اسلام نيزهمان آيين حضرت ابراهيم عليه السلام بود؛ چنان‌كه درقرآن آمده است: وَ ما جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْراهِيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمِينَ مِنْ قَبْلُ‌ (حج/ 78).

رابعاً، حديثى را كه ادعا مى‌كنند، پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و سلم بلافاصله بعد از نزول آيه‌ وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ‌ (آل عمران/ 97) و تعليم اعمال حج از سوى آن حضرت به مسلمانان صادر كرد، با واقعيت تاريخى سازگار نيست. اين حديث چنان كه در متنش اشاره شده است، در حجة الوداع صدور يافته است كه حدود هفت سال بعد از نزول آن آيه است. آورده‌اند كه جابر بن عبدالله انصارى مى‌گفت: «رأيت النبى صلى الله عليه و آله و سلم يرمى على راحلته يوم النحر يقول لنا: خذوا مناسككم فانى لا أدرى لعلى ان لا أحج بعد حجتى هذه» (احمد، 3/ 318؛ مسلم نيشابورى، بى تا 4/ 79)

با توجه به آنچه بيان شد، روشن مى‌شود كه اساساً، نزول آيه‌ وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ‌ (آل عمران/ 97) براى تشريع اصل حج نبوده است و صدور حديث «خذوا مناسككم» تنها ناظر