از آن مطلع مى‌سازم و هرگونه سؤالى راجع به قرآن كريم را نيز با من مطرح سازيد، چون سوگند به خدا هيچ آيه‌اى در قرآن وجود ندارد كه من ندانم كه آيا در شب يا در روز و يا در سرزمين هموار و دشت و هامون و يا در كوه و دره و ماهور نازل شده است.» (بحرانى، 1402 ق، ج 1، ص 17 و مجلسى، بحار الانوار، ج 89، ص 78)

براى شناخت اسباب نزول فوايدى بر شمرده‌اند.[1] از جمله: 1- شناخت حكمت تشريع؛ 2- مورد را داخل در حكم دانستن؛ 3- كمك گرفتن براى فهم آيه؛ 4- رفع توهم حصر در جايى كه ممكن است ابتداءاً منحصر بودن حكم در مواردى به نظر آيد. (سيوطى، 1411، ج 1، ص 107- 109 و زرقانى، 1362 ق، ج 1، ص 105- 102) صرف نظر از تفاوتى كه بين اسباب نزول و شأن نزول گذاشته‌اند. (معرفت، التمهيد، ج 1، ص 254) مجموع رواياتى كه به اسباب نزول معروف هستند، به حدود نهصد روايت مى‌رسد كه بيش از نيمى از آن‌ها را صحابه و كمتر از نيمى از آن‌ها را تابعان نقل كرده‌اند. اين روايات در آغاز در كتب مختلف روايى نقل مى‌شده است، ولى از اواخر قرن دوم كتب مستقلى به نام اسباب النزول بدان اختصاص يافت، اما متأسفانه اين قبيل روايات از عيوب آشكارى رنج مى‌برند و همان‌طور كه بيان شد، عمدتاً از سوى صحابه و تابعان بيان شده است كه حجيت ندارد. به‌هرحال اسباب نزول نقشى بسيار اساسى در فهم آيات ايفا مى‌كند و به تعبير آيت‌الله معرفت: ما را در فضاى زمان نزول قرار مى‌دهد و ذهنيتى مى‌دهد، مانند ذهنيتى كه آن‌ها داشته‌اند ... و ابهام را از كلام مى‌زدايد.

به عنوان نمونه از آيه 158 سوره بقره‌ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِما وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَإِنَّ اللَّهَ شاكِرٌ عَلِيمٌ‌ و تعبير «فلاجناح» در آن عدم وجوب سعى صفا و مروه فهميده مى‌شود، اما وقتى سراغ امام صادق عليه السلام مى‌روى و حضرت به شما توضيح مى‌دهد، شما را مى‌برد در آن فضا كه پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله و سلم بعد از صلح حديبيه از مشركين براى سال آينده تعهد گرفت- سال هفتم هجرى- خودش با اصحابش به انجام عمره بروند با اين شرط كه سه روزى كه در مكه هستند، تمام بت‌ها را از اطراف خانه و از كوه صفا و مروه جمع كنند. آن‌ها هم همين كار را كردند. سه روز گذشت. بعد بت‌ها برگشت. ولى عده‌اى از اصحاب به عللى هنوز سعى را انجام نداده بودند و وقتى رفتند انجام دهند، ديدند بت‌ها برگشته، فكر

[1] . سيد محمد باقر حجتى در اسباب النزول، ص 102- 69، هفت فايده براى اسباب نزول بيان كرده است.