مجموعه مقالات‌

بررسى ادله حجيت خبر واحد در تفسيربا تكيه بر آراى آيت الله معرفت‌

سيد محمد على ايازى‌

استاديار و عضو هيأت علمى واحد علوم و تحقيقات دانشگاه آزاد اسلامى‌

چكيده‌

يكى از مباحث مطرح در حوزه تفسير، بهره گيرى از اخبار آحاد در تفسير است. اگرچه عالمان اسلامى در حجيت سنت و مقام بلند آن هم داستانند، اما در دامنه كاربرد آن در مقام تفسير، ديدگاه‌هاى متفاوتى دارند. بررسى جايگاه و حجيت خبر واحد در تفسير از اين جهت اهميت دارد كه مشخص مى‌كند: آيا مى‌توان بر اساس خبر واحد به فهم و معنايى كه از خود آيه استفاده نمى‌شود و يا قرائن ادبى، سياق و شواهد ديگر اطمينان آور قرآنى و غير قرآنى بر آن دلالت ندارد، استناد كرد؟ به بيان ديگر، اگر اين روايت واحد، نباشد، هيچ گونه دليل و شاهدى بر فهم آن معنا نيست، آيا مى توان باز هم برآن معنا تكيه كرد؟ هدف از اين نوشته، طرح نظريات موافقان و مخالفان حجيت روايات تفسيرى در قلمرو يادشده است. اين بررسى در اين مقام نيست كه جايگاه و مرتبه و شأن سنت را نسبت به قرآن فرو كاهد، يا استفاده روايات را در معرفت اين كتاب انكار كند. اما اين نكته بسيار مهّم است كه محدوده موافقت و مخالفت در روايات تفسيرى را روشن سازد. اين روايات، درحوزه تفسير داراى يكى از مشخصات زير مى‌باشد: روايت، مفهوم واژه را شرح مى‌دهد، يا اگر جمله آيه، داراى احتمال‌هاى گوناگونى است، و روايت تنها يك احتمال را بيان مى‌كند و احتمال‌هاى ديگر را نفى و به صورت انحصارى از معنايى خاص ياد مى‌كند. روايت قرائتى را ذكر مى‌كند كه معناى جمله را تغييرمى دهد و اين قرائت به تواتر هم ثابت نشده است و در حكم خبر واحد