نفرين قرار گرفت- و نيز تفاسير ديگر؟ اگر از اين مطلب بى‌خبر بود، شايسته مى‌نمود به كتاب الذريعة الى معرفة تصانيف الشيعه‌[1] مراجعه كند تا ارزش كتاب مورد بحث را نزد دانشوران شيعه- و سقوط آنرا از درجه اعتبار و صلاحيت استناد- بازيابد.

اگر از اشكالاتى كه بر گلدزيهر- به‌عنوان يك مستشرق- وارد است بگذريم، آنچه بسيار شگفت‌آور است اين است كه يك نويسنده مسلمان گفتار غيرمحققانه بيگانه‌اى را كوركورانه و خام‌انديشانه پذيرفته و تأييد كرده است. اين شخص، شيخ خالد عبد الرحمان عكى استاد در دار الفتواى دمشق است. او مى‌گويد: «در بين طوايف مسلمان شيعه بيشتر از همه به تفسير قرآن رنگ فرقه‌اى و سياسى داده است؛ اينان (شيعيان) در اين زمينه افراط نموده، تفاسيرى مخصوص به خود و با رنگ‌وبوى شيعى پديد آورده‌اند و برخى از آنان در اين زمينه مرتكب غلوى ناروا شده‌اند». آنگاه تفسير ابو جارود را- كه ذكرش آمد- به‌عنوان شاهد مثال ذكر مى‌كند و مى‌گويد: «قديمى‌ترين تفسير شيعه، تفسير جابر جعفى (م 128) است». در پى آن، تفسير بيان السعادة في مقام العباده نوشته سلطان محمد بن حجر بجختى كه به نظر او در سال 311 پايان يافته، و تفسير قمى را به‌عنوان تفاسير قرن سوم و اوايل قرن چهارم شيعه مى‌آورد و به دنبال آن، تفسير ابو جعفر طوسى را كه در بيست مجلد نوشته شده است ياد مى‌كند.[2]

اينگونه دعاوى، پوچ و بى‌اساس است؛ زيرا هم شخص جابر جعفى از نظر صحت روايت مورد تأمل است و هم كتاب او. نجاشى درباره او مى‌گويد: «كسانى از جعفى روايت كرده‌اند كه مورد طعن و ضعيف‌اند ... و خود جابر- نيز- شخصيت ثابتى نداشته است. درباره حلال و حرام، رواياتى اندك از او نقل شده است.

كتاب‌هايى نيز به او نسبت داده شده است؛ از جمله تفسير»[3] كه آنرا خود- بنا به ادعاى خود- از امام باقر عليه السّلام روايت كرده است؛ اما- با اين حال- تفسير كاملى نبوده است.

[1] . اين كتاب نگاشته شيخ آقا بزرگ تهرانى است، كتابى معروف است و در تمام اطراف و اكناف جهان پراكنده و موجود است.

[2] . اصول التفسير و قواعده، ص 250- 249.

[3] . ر. ك: رجال نجاشى، ج 1، ص 314- 313، در شرح‌حال جابر.