ماليدن خشت، چوب بريدن و جز آنها رسيد. پس نور ماه براى مردم كمكى است كه اگر نياز افتاد در كارهاى خود از آن بهره گيرند. نيز مسافران و شبروان از آن بهره و انس مى‌گيرند.

ماه در برخى از شبها طالع مى‌شود و در شمارى از ليالى طلوع نمى‌كند. با اين همه، نور آن به نور خورشيد نمى‌رسد تا مردم در آن جنب و جوش روزانه نيفتند و از آرامش و قرار محروم نگردند و عمل شبانه‌روزى هلاكشان نسازد. اينكه خداى جلّ علا چنان تدبير كرده كه ماه گاه پيداست و گاه ناپيدا، گاه بسيار و گاه اندك است و گاه در كسوف، تا اين همه دليلى بر قدرت آفرينشگر والامرتبه باشد كه به خاطر سود جهان و جهانيان اين حالات را پديدار نموده است. شايد اهل عبرت درس عبرت گيرند.

[ستارگان و اختلاف حركت آنها و اينكه برخى جملگى و برخى بتنهايى در حركت‌اند]

اى مفضّل! در ستارگان و اختلاف سير آنها بنگر. برخى از مدارا فلك خود بيرون نمى‌روند و تنها با شمارى از ستارگان در حركت‌اند و برخى ديگر هيچ قيد و بندى ندارند، مطلق العنانند و در بروج مى‌گردند و راه جدايى راه مى‌پيمايند. هر كدام از ستارگان دو سير و حركت متفاوت دارند: يكى عام و با فلك به سوى مغرب است و ديگرى خود به خود و به جانب مشرق؛ مانند مورچه‌اى كه بر سنگ آسياب مى‌چرخد در اين صورت، سنگ آسياب به جانب راست مى‌گردد، و مورچه به جانب چپ. مورچه در اين حالت دو حركت مختلف دارد: يكى خود به خود است كه به جلو خود متوجه است و ديگرى حركت اجبارى است كه سنگ آسياب او را