ماده جز همان تغييرات پى در پى نيست كه هر وضعى حساب شود پيش از آن نبوده و بعد از آن هم نيست، بنا بر اين حقيقت ماده همان حدوث پياپى محض است. حاصل جواب امام اين است كه جسم به همان معناى بحث خود كه ماده اوليه است جز در حوادث مستمر و پياپى وجود خارجى ندارد و بنا بر اين حدوث لازمه ذات ماده است مثل زوجيت براى اربعه.

و چيزى كه در اصل وجود خود ثابت نيست نمى‌تواند قديم باشد، قديم يعنى ثابت، و نتيجه اين است كه ناثابت ازلى است، يعنى هميشه بوده ندارد و هميشه بوده، با هر حالى به وضعى بوده كه پيش از آن و بعد از آن نبوده، جمع نمى‌شود آرى واهمه بشر دزد است و يك رشته اتصالى ميان اين حوادث دنبال هم تصور مى‌كند ولى اين جز تصور محض چيزى نيست و در خارج تحققى ندارد.

اين استدلال امام (ع) بسيار عميق‌تر از اين بحث است كه حركت از كجا در ماده به وجود آمده است، چون بعضى براى جواب ماديين از اين راه وارد شدند كه فرض كن ماده به ذات خود موجود است ولى حركت و قوه‌اى لازم است تا جهان محسوس و متشكل از خورشيد و سيارات و نباتات و حيوان و انسان پديد شود، در فرض اينكه ماده صامت و لا يشعر و ساكن است به چه وسيله اين حركت در او پديد شده است.

پرسش سبب پيدايش حركت و قوه در ماده هم يكى از اعتراضات دندان شكن به ماديين است ولى در اينجا ماديين به دست و پا افتادند و در نتيجه قائل به وحدت ذاتى ماده و حركت شدند و به عبارت ديگر از فورمول عينيت ذات و صفات خدا طبق عقيده عدليه از الهيين استفاده كرده و به اين اعتراض جواب داده‌اند و گفته‌اند ماده و حركت عين يك ديگر و فرق آنها اعتبارى است.

ولى جواب امام (ع) از اين تشبث و مغالطه بر كنار است، امام مى‌