ابان از اصحاب ائمه عليهم السّلام‌[1]

ابان از اصحاب امام زين العابدين و امام باقر و امام صادق عليهم السّلام بوده و در زمان آن حضرت از دنيا رفته است. اين مطلب از رواياتى كه ابان نقل كرده پيداست، و در رجال برقى و رجال شيخ طوسى نيز صريحا ذكر شده است.

سخنان علما در باره ابان‌

بخاطر شرايط سخت تقيّه كه در زمان حجّاج حاكم بود، ابان مذهب حقيقى خود يعنى تشيّع را در اوايل زندگى مخفى مى‌كرد تا از اين رهگذر بتواند كتاب سليم و صدها حديثى را كه از اهل بيت عليهم السّلام به او رسيده بود حفظ كند، و از عهده اين مهم بخوبى بر آمد.

ولى پس از مرگ حجّاج و در حكومت عمر بن عبد العزيز كه آزادى نسبى در اجتماع راه پيدا كرد، با كنار رفتن شرايط شديد تقيّه، ابان بيشتر شناخته شد و اعتقادات واقعى او هم كم كم آشكار شد. بسيارى از علماى عامّه كه احاديث بسيارى از ابان نقل كرده بودند و او را بعنوان يكى از استوانه‌هاى علمى جامعه بحساب مى‌آوردند با اطلاع از تشيّع ابان چنان بر آشفتند و زبان به طعن او گشودند كه ذكر بعضى سخنان ايشان شرم آور و دور از ادب است.

البته اين عكس العملها ريشه‌اى جز بغض امير المؤمنين عليه السّلام و حبّ ابو بكر و عمر نداشت، و ابان هم جرمى جز محبّت اهل بيت عليهم السّلام و بغض دشمنانشان نداشت.

اين سخنان ناروا كه از سوى امثال شعبه و سفيان ثورى و احمد بن حنبل و وكيع بن جراح و يحيى بن معين و امثالشان منتشر شد، همچنان در كتابهاى رجالى و تاريخى باقى ماند و موجب اشتباه عدّه‌اى شد بطورى كه همان تصوير نادرست را براى معرفى ابان در نظر گرفته‌اند.

در همين حال بسيارى از متأخّرين از علماى شيعه، متوجّه عظمت مقام ابان شده‌اند و منشأ اين سخنان ناروا به او را پيدا كرده‌اند، و به موشكافى در وثاقت و مقام‌

[1] رجال برقى: ص 9 رجال شيخ طوسى: ص 83 و 106 و 156. كتاب حاضر: ص 196.