برده است.

تعبير صحيح اين است كه ولايت در هر صورت، انشائى است، و از مقاماتى است كه بدون انشاء تحقق نمى‌يابد. تفاوت در اين است كه انشاء اين مقام، ممكن است از سوى خدا باشد يا از سوى مردم. مكتبهاى توحيدى آن را از سوى خدا مى‌دانند، و اگر مردم در آن نقش داشته باشند باز بايد به اذن خدا باشد. و مكتبهاى الحادى آن را صرفا از سوى مردم مى‌پندارند.

بنابراين، دعوى بر سر «اخبار» و «انشاء» نيست، سخن بر سر اين است كه چه كسى انشاء مى‌كند، خدا يا خلق؟ يا به تعبير ديگر مبناى مشروعيّت حكومت اسلامى آيا اجازه و اذن خداوند، در تمام سلسله مراتب حكومت است، يا [صرف‌] اجازه و اذن مردم؟

مسلّم است آنچه با ديدگاههاى الهى سازگار مى‌باشد، اوّلى است نه دوّمى»[1].

البته اين بدين معنى نيست كه در حكومت اسلامى مردم سهمى ندارند، بلكه سهم عمده دارند، و همين كه تشخيص واجدين اوصاف و انتخاب اصلح به آنان واگذار شده، به معناى بها دادن به مردم و ارج نهادن به آراى عمومى است، و حق انتخاب به خود آنان داده شده تا شايسته‌ترين را- در سايه رهنمود شرع- براى حكومت و سپردن مسؤوليّت زعامت، برگزيدند. و نقش شارع تنها هدايت و ارشاد و يارى رساندن به مردم است. لذا تمامى احكام الهى لطف بوده و از مقام حكمت و رأفت پروردگار نشأت گرفته است.

خلاصه آن‌كه حكومت در مكتب توحيدى اسلام، با صرف گزينش مردم انجام نمى‌گيرد، بلكه با اذن خدا و در سايه رهنمود شرع، با دست مردم شكل مى‌گيرد.

بنابراين حكومت در اسلام، حكومت دينى مردمى سات و چون حكومت از احكام وضعى به‌شمار مى‌رود، انشائى خواهد بود نه اخبارى.

تشابه در مفهوم ولايت‌

آنچه تاكنون از كلمات بزرگان فقهاى سلف و خلف، پيرامون مسأله ولايت فقيه‌

[1] - رجوع شود به: پيام قرآن ج 10( قرآن و حكومت اسلامى) ص 59- 60.