3- نظرى كه بصورت يك احتمال مطرح شده كه بگوييم در زمان غيبت امام زمان عليه السّلام حتّى اصل مشروعيت فقيه و حكومتش نيز منوط به پذيرش و قبول مردم است.

اكنون بايد تحقيق كنيم ببينيم كدام يك از اين سه نظر با مبانى اسلام مطابقت دارد. البته فراموش نكرده‌ايم كه در اين قسمت از بحث بدنبال بيان و تحقيق نظر شيعه و امامان شيعه هستيم. امّا مناسب است قبلا به نكته‌اى كه در ذيل مى‌آيد توجّه كنيم.

دو شرط لازم براى انجام اين تحقيق‌

براى انجام چنين تحقيقى بايد دو مطلب اساسى را در نظر داشته باشيم:

الف- تحقيق بدون پيش‌داورى و تأثيرپذيرى از جوّ فكرى حاكم: دخالت پيش‌داورى‌ها و تأثيرپذيرى از جوّ غالب فكرى، خطرى است كه بر سر راه هر محقّق و هر تحقيقى وجود دارد. دخالت ناخواسته تمايلات محقّق در امر تحقيق مسأله‌اى است كه از نظر روان‌شناسى ثابت شده است.

بسيار پيش آمده و مى‌آيد كه على رغم حضور علل و عوامل متعدّد در صحنه، محقّق نظرش تنها به عواملى جلب شده كه مؤيّد فرضيه او بوده‌اند و بطور ناخواسته از عوامل ديگر غفلت كرده و مورد توجّه او قرار نگرفته‌اند. در علم فقه و در ميان فقها از اين پديده بنام «اجتهاد به رأى» ياد مى‌شود. اين مسأله بخصوص در تحقيقاتى كه بدنبال آنها بدست آوردن شهرت و محبوبيت و منزلت اجتماعى و يا به عكس، انزوا و دشمنى و محروميت‌هاى اجتماعى وجود داشته باشد بيش‌تر رخ مى‌نماياند.

در عصر ما برخى چيزها نظير آزادى و دموكراسى (آزادى به همان مفهوم عامّ و مطلقش در فرهنگ غربى و نيز دموكراسى به همان معناى‌