تشريك مساعى خواهند كرد.

5. قرارداد صلح با دشمن، با مشورت هر دو به انجام خواهد رسيد.

6. چون مدينه شهر مقدسى؛ است از هر دو ناحيه مورد احترام و هر نوع خونريزى در آن حرام خواهد بود.

7. در موقع بروز اختلاف و نزاع، آخرين داور براى رفع اختلاف رسول خدا خواهد بود.

8. امضاكنندگان اين پيمان با همديگر به خيرخواهى و نيكوكارى رفتار خواهند كرد[1].

بنابراين، با تدبير رسول خدا زمينه‌هاى اختلاف و نزاع از جامعه نوبنياد مدينه برچيده شد و پايه‌هاى دولت اسلامى به رهبرى رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله و سلم استوار گرديد.

3. مسجد، پايگاه اجتماعى مسلمانان‌

پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله و سلم در ابتداى ورود به مدينه، زمينى را در مقابل خانه‌ى ابو ايوب انصارى خريدارى نموده و در آن مسجدى بنا نمودند[2]. مسجد علاوه بر مكانى براى عبادت و پيوند با خدا و برقرارى نمازهاى جمعه و جماعات به مثابه پايگاه حكومتى نيز به شمار مى‌رفت؛ چنانچه مسجد در آغاز، «دار الحكومة»، «مدرسه» و حتى محل غنايم و مالياتى بود كه جمع شده و در آنجا نگهدارى مى‌شد و نخستين زندان دولت جديد نيز، در گوشه‌اى از مسجد بود[3].

4. ريشه‌كنى تبعيض‌

از صريح‌ترين و پرجاذبه‌ترين پيام‌هاى اسلام در آغاز رسالت، نفى تبعيض و برترى‌جويى‌هاى طبقاتى و نژادى بود كه جامعه‌ى بشرى را به شدت رنج مى‌داد. در ايران آن روز جامعه‌ى انسانى طبقاتى شده و به صورت فرهنگ غالب درآمده بود. [داشتن‌] سواد و به دست گرفتن مناصب حكومتى، خاص طبقات بالاى جامعه بود. مشهور است كه فرزند پينه‌دوزى علاقمند به تحصيل علم بود؛ ولى انسداد طبقاتى اجازه‌ى تحصيل علم به طبقه‌ى پيشه‌وران جزء را نمى‌داد و با اينكه حاضر به پرداخت مبلغ هنگفتى پول گرديد كه‌

[1] - آيتى؛ تاريخ پيامبر اسلام؛ ص 234.

[2] - كامل ابن اثير، ج 1، ص 123.

[3] - جعفريان؛ رسول؛ سيره‌ى رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله و سلم؛ ص 44.