فتنواضع فيه لله الذّى خلقك و تقعد عنهم جندك و أعوانك من أحراسك و شرطك حتى يكلّمك متكلّمهم غير متتعتع؛[1] بخشى از وقت خود را به كسانى اختصاص ده كه به تو نياز دارند، تا شخصا به امور آنان رسيدگى نمايى و در مجلس عمومى با آنان بنشين و در برابر خدايى كه تو را آفريده فروتن باش و سربازان و ياران و نگهبانان خود را از سر راهشان دور كن تا سخن‌گوى آنان بدون اضطراب در سخن گفتن با تو گفت‌وگو كند.

امام عليه السّلام خود مصمّم به تأمين فضاى لازم براى انديشيدن و انتخاب آزاد براى آحاد جامعه بودند و حتى در دوران حساس و سرنوشت‌ساز جنگ نيز آزادى تصميم‌گيرى و انتخاب را از افراد سلب نمى‌كردند. مردم را نصيحت مى‌كردند و راه صواب و ناصواب را به آنها نشان مى‌دادند، آن‌گاه آنان را به تأمل و فكر و بررسى فرامى‌خواندند تا آزادانه بيانديشند و به هر نتيجه‌اى رسيدند طبق آن عمل نمايند.

در فرازى از نامه حضرت به مردم كوفه، هنگامى كه براى جنگ جمل، عازم بصره بودند و نياز به نيروى رزمى داشتند، چنين آمده است:

اينك به تمامى كسانى‌كه اين نامه را مى‌خوانند، مسئوليتى را كه در پيشگاه خداوند دارند يادآور مى‌شوم كه به سوى من روى آرند، اگر نيكوكارم ديدند ياريم كنند و اگر بدكارم يافتند، مرا مورد عتاب قرارداده و مانع كارم شوند.[2] شايد برخى نخبگان امروزى بگويند، تصميم‌گيرى در آن شرايط بحرانى ايجاب مى‌كرد كه امام عليه السّلام به خاطر مصلحت نظام بگويد من بر حقّم و طبق پيمانى كه بسته‌ايد بايد از من دفاع كنيد. اما حضرت با اين سيره خود مى‌خواهند مردم فكر كردن،

[1] - نهج البلاغه، نامه 53.

[2] - نهج البلاغه، نامه 57.