در هر حال نكته اشتراك همه تعاريف، چيزى «جز جدايى دين و دنيا» و نيز تأكيد بر «علمى و عقلانى نمودن امور دنيايى»، به خصوص عرصه سياست و تدبير اجتماع نمى‌باشد.

3. عوامل پيدايش سكولاريسم در مغرب زمين‌

در اين مورد مى‌توان به زمينه‌هاى گوناگونى به عنوان عوامل پيدايش سكولاريسم در غرب اشاره نمود كه از جمله آنها عبارتند از:

1. نارسايى و ناكارآمدى آموزه‌هاى دينى مسيحيّت در تبيين عقلانى نظام آفرينش و مبداهستى و اعتقاد به خرافه تثليث و اقانيم سه‌گانه، گناه جبلّى بشر، مسئله فدا و مانند آن‌

استاد شهيد مطهّرى رحمه اللّه در اين خصوص مى‌نويسد:

در قرون وسطى كه مسئله خدا به دست كشيش‌ها افتاد، يك سلسله مفاهيم كودكانه و نارسا درباره خدا به وجود آمد كه به هيچ وجه با حقيقت وفق نمى‌داد و طبعا افراد با هوش و روشن‌فكر را نه تنها قانع نمى‌كرد؛ بلكه متنفّر مى‌ساخت و بر ضدّ مكتب الهى بر مى‌انگيخت.[1]

2. رنگ دينى يافتن برخى فرضيّه‌هاى علمى و برخورد خشونت‌بار با هرگونه اظهار عقيده‌مخالفت با آن فرضيّه‌ها

هرگونه ابراز عقيده درمورد باورهاى كليسا، از حمله در علوم مكانيك و متافيزيك ارسطويى، هيئت بطليموسى، طبّ جالينوسى و ... كه همه به منزله بخشى از پيكره اندشه دينى درآمده بودند، يا مى‌بايست در تأييد آنها بوده باشد يا هرگونه ترديد، بدعت، ارتداد و كفر تلّقى مى‌گرديد؛ به تعبير استاد شهيد مطهرى رحمه اللّه:

خطاى عمده كليسا: اين‌كه كليسا پاره‌اى معتقدات علمى بشرى موروث از فلاسفه‌

[1] - استاد شهيد مطهّرى، مجموعه آثار، ج 1، ص 479.