حكومت اسلامى معرّفى مى‌كنند كه از سه ويژگى عمده برخوردار باشد؛ ويژگى‌هايى كه رمز به سامان رسيدن امر رهبرى و مديريّت جامعه مى‌باشد:

عن ابى جعفر عليه السّلام قال: قال رسول الله صلّى اللّه عليه و اله لا تصلح الإمامة إلّا لرجل فيه ثلاث خصال: ورع يحجزه عن معاصى الله، و حلم يملك به غضبه، و حسن الولاية على من يلى؛ حتى يكون لهم كالوالد الرّحيم.[1] 1. خويشتن دارى، به اندازه‌اى كه او را از محرّمات الهى بازدارد؛ 2. بردبارى، چنان كه او را بر خشم چيره گرداند؛ 3. حسن مديريّت، چنان‌كه زير دستان خود را مانند پدرى مهربان اداره كند.

به گواه تاريخ، رسول اكرم صلّى اللّه عليه و اله تدابير ويژه‌اى در گزينش كارگزاران حكومتى و فرماندهان نظامى و مراقبت از آنان در پاى‌بندى به شرايط لازم براى احراز قدرت حكومتى، اعمال مى‌كردند. در اين خصوص مأمورانى گمارده بودند كه اوضاع كارگزاران را زير نظر داشته باشند، تا هرگز چنين موقعيّت‌هايى در جهت اغراض شخصى قرار نگيرد؛ حضرت امام رضا عليه السّلام مى‌فرمايند:

كان رسول الله صلّى اللّه عليه و اله إذا بعث جيشا فاتّهم أميرا، بعث من يتجسّس له خبره؛[2] وقتى پيامبر صلّى اللّه عليه و اله لشكرى را بسيج مى‌كردند، اگر فرمانده آنان متّهم مى‌شد، از افراد موثّق خود كسانى را مى‌فرستاد كه كارهاى او را زير نظر بگيرند و به ايشان گزارش دهند.

علاوه بر نظارت، پيامبر صلّى اللّه عليه و اله از كارگزاران خود گزارش مى‌خواست و اگر خطايى احراز مى‌شد، به شدّت مؤاخذه مى‌كرد. حضرت وقتى از تخلّف يكى از عاملان صدقات مطّلع شدند، ضمن ايراد خطبه‌اى فرمودند:

يكى از شما را بر انجام [دادن‌] كارى كه خداوند به من واگذار كرده است مأمور مى‌كنم؛

[1] - محمد بن يعقوب بن اسحاق كلينى، اصول كافى، ج 1؛ كتاب الحجة، ص 407.

[2] - الشيخ الحرّ العاملى، وسائل الشيعة، ج 11، ص 44، باب 15، روايت 4.