گوناگونى دارد؛ علوم نظير تفسير، كلام، حديث، رجال، فلسفه و غير آنها. و شما از فقيه به عنوان «اسلام شناس» نام مى‌بريد درحالى‌كه معناى اصطلاحى فقاهت، آشنايى به احكام فرعى اسلام و تخصّص در فقه است (همان چيزى كه در رساله‌هاى عمليّه وجود دارد) بنابراين اگر واقعا مراد اين است كه ولىّ فقيه و رهبر نظام اسلامى بايد «اسلام شناس» باشد پس لازم است علاوه بر فقه، در شعبه‌هاى مختلف علوم اسلامى نظير تفسير، كلام و حديث، فلسفه، رجال و مانند آنها نيز تبحّر داشته باشد و لازمه اين مسأله نيز آن است كه در مجلس خبرگان رهبرى عدّه‌اى مفسّر و متكلّم و فيلسوف و ..

نيز حضور يابند تا وجود حدّ نصاب لازم اين علوم در رهبر را احراز كنند.

پاسخ اين اشكال نيز آن است كه آنچه كه در اجراى نظام اسلامى مؤثّر است فقاهت است و گرچه اسلام بخش‌هاى گوناگونى دارد؛ بخشى از آن مربوط به مسائل درونى و قلبى است كه به آن اعتقادات گفته مى‌شود، بخشى از آن مربوط به مسائل خانوادگى است و بخشى نظير طهارت و نجاست و نماز و روزه مربوط به مسائل و عبادت‌ها و اعمال فردى است امّا آنچه در رهبرى و هدايت نظام اسلامى تأثير مهم و مؤثّرى دارد آشنايى به احكام سياسى و اجتماعى اسلام است و ولىّ فقيه بايد در اين زمينه شناخت بالايى داشته و اعلم از ديگران باشد. ضمن اينكه اجتهاد در مسائل فرعى ديگر نيز لازم است. البته ساير بخش‌هاى اسلام نيز مهم‌اند و فقيه و فقاهت به معناى عامّ اين دو كلمه، شامل آنها نيز مى‌شود.

پارادوكس عزل‌

گاهى معّمايى به اين صورت طرح مى‌شود كه اگر زمانى مجلس خبرگان رهبرى، رهبر