عدالت (كه در معناى آنها اختلافاتى نهفته است) ممكن است اين سؤال به ذهن متبادر شود كه اگر در مردم‌سالارى دينى، دموكراسى براى تحقق غايات الهى براى جامعه است نقش عقل بشرى در اين ميان چيست؟ و با توجه به اينكه غايات از قبل تعريف شده است چه بهره‌اى از آزاديهاى فردى گرفته مى‌شود؟

اين سؤال در مورد جوامع دموكراتيك غربى هم قابل طرح است زيرا دموكراسى غايتى مطلق نيست دموكراسى در آن جوامع نيز طريقى است براى تحقق جامعه‌اى كه به تفسير حكما صورت نوعيه‌اى از قبل دارد هر چند كه صورت نوعيه آن با جامعه اسلامى متفاوت است. بنابراين اين اشكال در آن مقوله هم قابل طرح است كه بايد پاسخ داد. اين سؤال مهمى است كه با توجه به ساختار دموكراتيك جوامع به خصوص جامعه اسلامى بايد بدان پاسخ داد.

نتيجه‌گيرى‌

1- بايد توجه داشت كه در اداره جامعه يك بحث غايات جامعه چشم اندازها و سياستها و برنامه ريزيهاست و يك بحث حاكمان و مجريان. كه نقش حاكمان و مجريان حكومت بسى بيش از سياستها و غايات جامعه در شرايط عصرى جوامع مؤثر است. به نحوى كه قريب به اتفاق مسائل روزمره جامعه با شرايط و رفتار مجريان حكومت بستگى دارد. در دموكراسى دينى در اين بخش، انتخاب حاكمان كه نقش مهمى در حكومتها دارند را به آراى عموم وا مى‌گذارد. يعنى انتخاب از رهبرى جامعه تا رده‌هاى پايين حكومت به نحوى به رأى مردم باز مى‌گردد البته در اين بخش در هر سطحى شرايطى وجود دارد كه نوع حضور مردم در آن معنا پيدا مى‌كند يعنى متناسب با شرايط لازم براى جايگاه آن بخش از حكومت، نوع مداخله مردم مشخص مى‌شود. در عصر غيبت در نظام دينى شرايط حاكمان مشخص شده نه مصاديق آن. رهبرى، رئيس‌جمهور و وزراء و ... هر يك بر اساس جايگاه آنان، شرايط خاصى دارند اما مصاديق آنها متكثر است با نظر مردم اين انتخابها صورت مى‌گيرد. رهبرى جامعه دينى به دليل اينكه بالاترين مقام براى هدايت جامعه جهت‌