مبارزه اسلام با عوامل بازدارنده مشاركت سياسى مردم‌

در هر امّت و ملتى اعم از جوامع دينى يا جوامع مادى هنگاميكه فرد در رأس قدرت يا در يك موقعيت و منصب اجتماعى قرار گيرد هر چند فرد صالح و كاملى هم باشد (البته غير معصوم) در فضايى واقع مى‌شود كه خواه و ناخواه بين او و مردم جدايى مى‌افتد و همين انفصال كارگزاران حكومت از مردم عامل قطع رابطه مردم و حكومت مى‌شود و ژرف‌ترين چالشها را سر راه مشاركت سياسى مردم به وجود مى‌آورد. اولين مسئله‌اى كه در اين مورد پيش مى‌آيد اين است كه قدرت و منصب حكومتى در استخدام مطامع و منافع شخصى كارگزار در مى‌آيد و از موقعيت حكومتى خود براى خويش يك رتبه ممتاز مى‌سازد بسيارى از افراد صالح هنگامى كه در رأس حكومت يا در يك منصب سياسى قرار گرفته‌اند با استخدام قدرت در جهت زندگى خود جريان و شكل زندگى‌شان متحول شده است.

اسلام در مقابل مبارزه با اين جريان آموزشهايى دارد. مولا اميرالمؤمنين (ع) در نامه‌اى كه به اشعث‌بن قيس استاندار آذربايجان مى‌نويسد مى‌فرمايد: «الا و ان عملك ليس لك بطعمة و لكنه فى عنقك امانة»؛ بدان اين حكومت و استاندارى براى تو طعمه نيست (يعنى وسيله كسب معيشت و لذت و ثروت نيست) بلكه اين مقام امانتى است بر عهده تو كه بايد نسبت به آن وفادار باشى.

و در عهدنامه مالك اشتر «بخشنامه‌اى كه براى وى مولا (ع) هنگام اعزام او به استاندارى مصر صادر فرموده است» مى‌فرمايد: «واشعر قلبك الرحمة للرعية والمحبة لهم واللطف بهم و لاتكونن عليهم سبعاً ضاربا تغتنم اكلهم فانهم صنفان: اما اخ لك فى‌الدين و اما نظير لك فى الخلق»؛ قلبت را كانون مهربانى و عشق و لطف نسبت به رعيت قرار بده همچون درنده‌اى بى‌رحم به آنان مباش كه خوردن آنها را غنيمت بدانى اين افراد رعيّت يا مسلمانانى هستند كه برادر تو از نطر دين بحساب مى‌آيند يا كفار ذمى هستند كه همنوع تو در انسانيت محسوب مى‌شوند.

دومين مشكلى كه در سر راه ارتباط مردم با حكومت پيش مى‌آيد اينكه شرايط