محدوديت ديگر از حيث مخاطبان است؛ يعنى انسان نمى‌تواند هر مطلبى را در هرجايى بگويد زيرا گاهى باعث تشويش روانى و ايجاد شبهه مى‌گردد و گروهى را منحرف مى‌كند. بحثهاى تخصصى بايد در محافل آكادميك مطرح شود. ارواح انسانها مانند بدنشان محترم است و نبايد جامعه را دچار ترديد و تشويش خاطر كرد. در اينجا بحث آزادى مسئولانه به ميان مى‌آيد. از ديد آيت‌الله مصباح مطبوعات اگر اين حدود شرعى را رعايت كنند، آزاد هستند و از طرف ديگر گاهى بيان حقايق از واجبات است و در آن صورت گفتمان حقيقت جايز نيست.[1]

همان‌گونه كه گذشت مباحث ايشان درباره آزادى بيشتر واكنشى است در برابر ديدگاه‌ها و گفته‌هاى غربگرايان و روشنفكران. اين مباحث با توجه به نظر وى درباره تكثرگرايى دينى با قسم سوم (تكثر و تنوع قرائتها از متون دينى) سازگارى و تفاهم دارد و ايشان بيشتر مباحث فقهى را مشترك بين علما مى‌دانند كه صرفاً در برخى مسائل با روش صحيح اجتهادى معتقد به تنوع برداشتها از نصوص دينى هستند.

ديدگاه دكتر سروش درباره آزادى‌

براى فهم ديدگاه دكتر سروش درباره مردمسالارى لازم است نگرش ايشان در زمينه آزادى بيان شود و روشن گردد كه وى درباره اين شاخصه مردمسالارى و محدوديتهاى آن، چه نظرى دارند از شاخصه‌هاى تكثرگرايى سياسى هم پذيرش صور مختلف آزادى در جامعه است. در نظام‌هاى مردمسالارى آزادى فكر، بيان، قلم و مطبوعات مورد قبول عمومى است و بدين شكل عملكردهاى هيأت دولت مورد نقد و ارزيابى قرار مى‌گيرد. افكار و عقايد مختلف در جامعه مطرح مى‌شود و بهترين آنها، اجرا مى‌شود.

از نظر دكتر سروش همان‌گونه كه دين فطرى است، آزادى بيان و نقد هم فطرى است و باب نقد و گفتگو بايد در دين هم وجود داشته باشد.[2] آزادى حق انسان است و برخلاف نظر

[1] - همان، ج 2، صص 106- 105

[2] - عبدالكريم سروش، قيود آزادى، روزنامه جهان اسلام، 7/ 6/ 77، ص 4.