يا مثل آن بود، امام به آنها مهلت مى‌دهد تا در مورد اطاعت امام بينديشند؛ چرا كه اين كار به صلاح است، ولى اگر مهلت زيادى خواستند، مانند يك ماه و نصف يك ماه و مثل آن، امام در آن انديشه مى‌كند. پس اگر به اين نتيجه رسيد كه درخواستشان براى فريب و مديريت جنگ و فراهم شدن نيروست، به سرعت جنگ را آغاز مى‌كند تا مبادا آن‌چه امام را به مشقت مى‌اندازد و شايد به پيروزى آنها بيانجامد، برايشان فراهم گردد و اگر امام انگيزه آنها را كندوكاو و تحقيق در مورد بازگشت به طاعت دانست و به چنين امرى اميد داشت، به آنها فرصت مى‌دهد؛ چرا كه اين كار به مصلحت است. و در فرض عدم پذيرش درخواست مهلت، اگر با پرداخت مال تقاضاى مهلت كردند و امام قدرت يافتن و فزونى يافتن شوكت آنان را ايمن نمى‌ديد، گرفتن مال و دادن مهلت جايز نيست؛ چرا كه اخذ مال براى متاركه جنگ از روى ذلّت و تحقير است، درحالى‌كه مسلمين نبايد تحقير شوند و بلكه گاه بيش از آن‌چه را مى‌خواهد از آنها بگيرد، به آنها انفاق كرده است و اگر آنها با گروگذاشتن فرزندانشان و امثال آن تقاضاى مهلت كردند، تأخير جنگ جايز نيست؛ چرا كه ممكن است قدرت بيشترى پيدا كنند و اگر در اين حال با ما نبرد كردند، كشتن گروها جايز نيست. 71

ح) ممنوع بودن بهره‌گيرى از جنگ‌افزارهاى آتش‌زا

شيخ طوسى در اين خصوص مى‌نويسد:

و جايز نيست امام عادل در جنگ با اهل بغى از آتش يا منجنيق استفاده نمايد؛ چرا كه امام تنها مجاز به جنگ با كسانى است كه با او مى‌جنگند و نه ديگران، درحالى‌كه اگر امام با آتش يا منجنيق بر آنها حمله‌ور شود، كسانى كه كشتنشان جايز نيست در امان نيستند، ولى اگر ناچار به اين اقدام شد اشكال ندارد. 72

گرچه مستند دو حكم اخير سيره امام على عليه السّلام نيست، شمارى از فقيهان اين دو حكم را به عنوان آداب نبرد با اهل بغى ياد كرده‌اند.

بنابر آن‌چه گذشت، روشن شد كه از سيره امام على عليه السّلام در نبرد با اهل بغى نكات فراوانى استنباط مى‌شود. آن حضرت در سه نبرد مهمى كه در طول دوران‌