ولايت تكوينى همان اقتدار و تسلط بر تصرف در عالم هستى است و ولايت تشريعى يعنى ولايت در امور اعتبارى كه واقعيتى جز جعل جاعل ندارد. ولايت مطلق از آن خداوند است و به همين جهت، هرگونه ولايتى چه تكوينى و چه تشريعى تنها با اذن خداوند تحقق مى‌يابد. همه كسانى كه با رسيدن به درجه‌اى از معنويت مى‌توانند به اذن الهى در موجودات و عالم آفرينش تصرف نمايند، از ولايت تكوينى برخوردارند. اعجاز پيامبران و امامان نمونه‌اى از ولايت تكوينى است. قرآن نمونه‌هايى از ولايت تكوينى را هم در مورد پيامبران و هم نسبت به غير آنان نظير حاضر شدن غذاى حضرت مريم در محراب عبادت‌[1] و احضار تخت سلطنت ملكه سبأ توسط آصف بن برخيا در نزد سليمان‌[2] را بيان كرده است.

اعطاى ولايت تشريعى در مورد پيامبران و امامان مطرح است و اقسامى دارد كه در فصل دوم بحث خواهد شد.

ولايت عامّه و خاصّه‌

در يك تقسيم‌بندى ولايت هم از نظر افراد تحت ولايت (مولّى عليهم) و هم از نظر شئون اين افراد به ولايت عامّه و خاصّه تقسيم شده است.

الف) ولايت عامّه و خاصّه از نظر افراد تحت ولايت‌

در ولايت خاصّه، ولايت نسبت به افراد خاصّى مطرح است، اما در ولايت عامّه، ولايت بر عموم افراد جامعه اعمال مى‌گردد. در مباحث مربوط به حكومت و ولايت پيامبران، امامان و فقيهان، منظور از ولايت، ولايت عامّه است.

[1] - آل عمران( 3) آيات 35- 36.

[2] - نحل( 16) آيات 38- 40.