يكديگر قرار گيرند كه غير آنها ميانشان فاصله نيندازد. به همين مناسبت اين كلمه در قرب و نزديكى مكانى و معنوى به كار رفته است.[1] ولايت به تناسب معناى لغوى آن در صداقت، نصرت و محبت نيز استعمال شده است، زيرا محب يا محبوب، قرب و اتصال معنوى دارند. سلطه، سرپرستى و تصدى امور نيز از معانى رايج «ولايت» مى‌باشد.

جوهرى مى‌گويد: «ولايت» به معناى نصرت و «ولايت» به معناى زعامت و سرپرسى به كار رفته است.[2] آيات 43 و 44 سوره كهف نيز كه «ولايت» را در مورد نصرت به كار برده است، سخن جوهرى را تأييد مى‌كند.[3] برخى از مشتقات همچون «ولىّ» و جمع آن «اولياء» به معانى مختلفى نظير دوست، حاكم و سرپرست به كار رفته‌اند و برخى ديگر مانند «والى» (جمع: ولاة) در يك معناى خاص يعنى سرپرست و حاكم تعيين پيدا نموده‌اند.[4] ولايت در اصطلاح فقه و حقوق به مفهوم سرپرستى، زعامت و تصدى امور است، در علم كلام نيز وقتى از ولايت يا ولىّ امر بودن پيامبر يا امام نسبت به امت* بحث مى‌شود همگى با اين مفهوم ملاحظه مى‌شوند.

ولايت تكوينى و تشريعى*

ولايت نيز چون حاكميت به دو صورت تكوينى و تشريعى مطرح است.

[1] - راغب اصفهانى، مفردات القرآن، ذيل ماده« ولى».

[2] - جوهرى، صحاح اللغه، ذيل ماده« ولى».

[3] -\i و لم تكن فئة ينصرونه من دون اللّه و ما كان منتصرا* هنا لك الولاية للّه الحقّ ...\E( كهف( 18) آيات 43- 44).

[4] - در قرآن واژه« ولىّ» و شكل جمع آن« اولياء» در مورد دوستى مؤمنان و غير مؤمنان به كار رفته است:\i و المؤمنون و المؤمنات بعضهم أولياء بعض يأمرون بالمعروف و ينهون عن المنكر\E( توبه( 9) آيه 71) و\i يا أيّها الّذين آمنوا لا تتّخذوا عدوّى و عدوّكم أولياء تلقون إليهم بالمودّة\E( ممتحنه( 60) آيه 1). واژه‌هاى ولايت، والى، ولات و توليت( اعطاى ولايت، به ولايت گماردن) در سخنان على عليه السّلام فراوان به كار رفته است( ر. ك: نهج البلاغه، خطبه‌هاى 205 و 216 و نامه‌هاى 34، 42، 50، 53 و 59).