منكم»، الحديث.[1]

7. والى‌

واژه «والى» كه گاهى با پسوند «عادل» يا «منصوب عادل» به كار رفته است، با 10 مورد كاربرد، در رده هفتم قرار مى‌گيرد. واژه «امير» نيز با 2 بار كاربرد، در اين گروه قرار مى‌گيرد.[2]

والى در لغت، به معناى سرپرست، اولى به تصرف و سلطان آمده است كه بيشتر لغت‌شناسان، ريشه آن را از «ولى» به معناى «قرب» دانسته‌اند و از اين لحاظ، بر «امير»، «والى» اطلاق مى‌شود كه بر امارت سلطه يافته، نزديك‌ترين افراد به آن به شمار مى‌آيد، و از آنجا كه در ولايت، تدبير و قدرت و عهده‌دار شدن امور لحاظ شده است، به كسى والى گفته مى‌شود كه داراى اين خصوصيات باشد. طريحى در مجمع البحرين مى‌گويد:

و الوالي أيضا من أسمائه تعالى، و هو المالك للأشياء، المتولّي أمرها، المتصرّف فيها. و الولاية تشعر بالتدبير و القدرة و الفعل، و ما لم يجتمع فيها ذلك لم يطلق عليها اسم الوالي. و في الحديث:

«من ترك الحجّ، كان على الوالي جبره»، أراد به الحاكم المتأمر عليهم.[3]

بدين ترتيب، والى در واقع، همان حاكم است كه زعامت و رهبرى جامعه را بر عهده دارد و امور عامه و شئون همگانى را سرپرستى مى‌كند. شاهد بر اين برداشت، وظايف و اختياراتى است كه براى والى ذكر شده، نشان از قدرت اجرايى و زعامت وى دارد؛ از جمله: اجبار مردم بر انجام حج و زيارت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم‌[4]، الزام زوجين به تبعيّت از نظر داوران‌[5] و اجراى حدّ زنا در ملأ عام.[6]

[1] - جامع المقاصد، ج 11، ص 267( ر. ك: همين كتاب، ص 449، شماره 1443).

[2] - شرائع الإسلام، ج 1، ص 95( ر. ك: همين كتاب، ص 112، شماره 109)؛ جواهر الكلام، ج 13، ص 348( ر. ك:

همين كتاب، ص 113، شماره 111).

[3] - مجمع البحرين، ج 4، ص 561.

[4] - جواهر الكلام، ج 20، ص 51( ر. ك: همين كتاب، ص 174، شماره 354).

[5] - مختلف الشيعة، ج 7، ص 407( ر. ك: همين كتاب، ص 540، شماره 1846).

[6] - النهاية، ص 701( ر. ك: همين كتاب، ص 792، شماره 2657).