خود دليلى است بر بى‌اساس بودن نسبت اسمعيلى بيعقوب و گرويدن او باين مذهب.» (عباس اقبال)

______________________________
(5) ص 28 س 12 بدنيا غره نشد- «سراسر اين حكايت بافسانه بيشتر شبيه است تا بواقعه‌اى تاريخى. ظاهرا آنرا باين قصد ساخته‌اند كه هم مقامى بر مقامات عدالت و ديندارى اسمعيل كه دست نشانده مطيع خلفا بود بيفزايند و هم عاقبت عصيان بر خليفه زمان را كه بزعم اهل سنت در حكم خروج بر خدا و رسول بوده است برسانند.

در تواريخ معتبر چنين آمده است كه اسمعيل براى رها كردن عمرو از او بيست بار هزار هزار درم خواست و عاقبت بنصف اين مبلغ راضى شد و چون كسان عمرو از سيستان اين مبلغ را نفرستادند عمرو همچنان در بند ماند و اسمعيل كه در برانداختن عمرو با خليفه دست يكى داشت او را در سمرقند تسليم گماشتگان خليفه كرد.» (عباس اقبال) بخش اخير اين داستان آنجا كه اسمعيل در برابر گنجهاى صفاريان دچار وسوسه مى‌شود در نصيحة الملوك ص 62 س 8 تا ص 63 س 7 (و نيز در جوامع الحكايات و تاريخ گزيده) هست. اگر چنانكه عباس اقبال گفته است نظام الملك اين داستان را ساخته باشد، احتمال اين‌كه غزالى آنرا از منبع ديگرى گرفته باشد اندك است و در واقع نيز غزالى در نصيحة الملوك مى‌گويد «هم از اسمعيل سامانى روايت كردند اندر كتاب سير الملوك» گو اينكه نام نويسنده سير الملوك را ياد نكرده است اما بنظر من آشكارست كه مقصود وى همانا سير الملوك نظام الملك بوده است.

(6) ص 31 س 14 چنين گويند بهرام گور را وزيرى بود- در نصيحة الملوك ص 82 س 18 اين داستان با اختصار بسيار نقل شده و به گشتاسب نسبت داده شده است. در جوامع الحكايات دو بار نقل شده است يك بار به بهرام گور نسبت داده شده و بار ديگر به گشتاسب.

(7) ص 34 س 7 هركه بنام فريفته شود بنان درماند و هركه نهان خيانت كند بجامه اندر ماند- نيمه دوم اين مثل كه در نصيحة الملوك پيدا نيست معناى قانع‌كننده ندارد. در اينجا نصيحة الملوك عبارت زير را كه شايد متن ما را روشن كند دربر دارد:

«و روزنامه بخواست سرتاسر روزنامه همه شفاعت راست روشن‌