جوان، مثلا پانزده يا هجده نفر دانشجو باشند كه نسبت گرايش به اسلام، در اين هجده نفر، به مراتب ازگرايش جوانان غير دانشجو بيشتر است. يعنى جوان شهرى، روستائى، كاسب و كارگر به اين اندازه و با اين شدّت، احساسات دانشجويان را ندارند.

در سال 63، در خيابانهاى الجزاير، زنهاى جوانى را ديدم كه به سبك ايران حجاب بر سر كرده بودند. اين خيلى پرمعناست. البته مسلمانهاى آنجا هم حجاب دارند، اما حجاب زن جوانى كه از هيئت او پيدا بود تحصيل‌كرده، دانشجو يا استاد يا بهرحال فرهنگى است، آن هم در الجزاير، كه بين الجزاير و پاريس فاصله زمانى فقط يك ساعت است- از اين سر مديترانه تا آن سر مديترانه- و همه چيز با همان سرعت منتقل مى‌شود، آن هم الجزايرى كه فرهنگ غربى ده‌ها سال به وسيله اشغالگران فرانسوى در آن رايج بوده است و همين حالا هم در آنجا گندابهاى اخلاقى غرب، خيلى زياد هست، همان روزها هم بود. در كشور ما كمتر اين چيزها ديده مى‌شد. فرض بفرماييد پسر جوانى كه نصف سرش را تراشيده، نصفش را بافته و در خيابان راه مى‌رود. يك چنين لوس بازى‌هاى جوانهاى جهان سومى كه تقليدى است از جوان به ستوه آمده‌ى غربى.

گرايش دنيا به اسلام‌

جوان، اين عنصر حساس، در محيط بسيار شكننده و پر فشار تمدن صنعتى كه در آن از معنويت، عواطف، دلبستگى‌هاى حقيقى، روحى و معنوى كمتر خبرى هست و هر چه هست انضباط دروغين و زرق و برق ظاهرى است، جوان عصيان مى‌كند. در جامعه‌اى كه شرط ورود به يك فروشگاه منظّم و مرتّب، بستن كراوات و پوشيدن فلان نوع لباس است، جوان از لج سنتها، درست زشت‌ترين شكل ضدّيت با سنتها را انتخاب مى‌كند و در معرض عام ظاهر مى‌شود. اين يك پاسخگوئى طبيعى از سر عصيان است، نه اينكه آن جوان فيلسوف است كه اين كار را مى‌كند. نه، آن جوان يك فرد عامى است، اما در آن محيط كه چرخ و پَرِ فشار تمدّن مادى و صنعتى آن جور رگ و پى انسان را مى‌كشد و بند از بند انسان جدا مى‌كند، يك جوان چگونه عصيان خود را نشان بدهد؟ اينگونه عصيان مى‌كند، آن وقت جوان مقلد جهان سومى خيال مى‌كند اين يك مد است، از او تقليد مى‌كند. در الجزاير هم از اين چيزها زياد بود. آن وقت در آن محيط آن چنان حجابى و آن جور گرايشى نيز وجود داشت كه نتيجه‌اش بعداً معلوم شد. پنج سال يا كمتر