است كه هم دربرخورد علمى و هم در برخورد اخلاقى با دانشجوها، نهايت احتياط رعايت شود. اگر در محيط دانشجويى موضوعى مطرح مى‌شود كه اطّلاع چندانى از آن نداريم، هيچ مانعى ندارد بگوييم: اين مسئله درست برايمان روشن نيست؛ بايد به مطالعه بپردازيم تا مسئله را روشن كنيم. اتّخاذ اين رويه، ايمان دانشجو را نسبت به ما زياد خواهد كرد. فرض بفرماييد حادثه‌اى در دانشگاه پيش مى‌آيد كه چند نفر دانشجو نسبت به آن حساسيت دارند. آنها دور و برِ ما مى‌آيند تا مطالبى را عنوان و القا كنند. اگر واقعاً به نظر ما- بيننا و بين‌الله- حكم شرعى و خداپسند بودنِ قضيه صاف نشد، آن را صريح و روشن بگوييم. گاهى اتفاق مى‌افتد كه دانشجوها مى‌گويند: آقا، ببينيد! فلان انتصاب انجام گرفت، فلان كار بد انجام شد؛ شما موضعى بگيريد، حرفى بزنيد، كارى بكنيد. از اين حرفها به انسان مى‌گويند و فشار هم مى‌آورند. ما در چنين مواقعى بايد درست نگاه كنيم. اگر احساس كرديم قضيه به آن اهميت يا بدى نيست كه آنها مى‌گويند و لازم نيست در مقابلش موضعى اتّخاذ كنيم و يا راهش اين نيست؛ غرض، براى ما روشن نشد كه تكليف شرعى و الهى ماست كه موضع مطلوبِ آنها را اتّخاذ كنيم؛ صريح و پوست كنده بگوييم: آقا! احساس تكليف نمى‌كنم كه بايد اقدامى از طرف من صورت گيرد. با چنين حرف صريحى، ممكن است چند نفر از ما گله‌مند شوند و برنجند؛ امّا ايمانى در دل آنها به‌وجود خواهد آمد كه با خود خواهند گفت اين روحانى بر طبق عقيده‌ى دينى و تكليفش عمل مى‌كند. اين، قيمت دارد.

دانشگاه زمان رضاخان، بر اساس مبارزه بادين‌

حاصل مطلب اين است كه پايه و بناى دانشگاه‌هاى ما بر بى‌دينى بوده است. خشت دانشگاه كشور در زمان رضاخان نه فقط بر اساس بى‌دينى، بلكه براساس مخالفت و مبارزه‌ى با دين نهاده شده است. كسانى هم كه اولين فعّالين، اساتيد و مديران اين دانشگاه‌ها محسوب مى‌شوند، عناصر ضدّدين بودند. كسانى بودند كه به دين هيچ اعتقادى نداشتند و فكر مى‌كردند موضوعات دينى خرافات است. اصلا پايه‌ى دانشگاه كشور ما اين‌طور گذاشته شده است.

روشنفكرى ايران و دين‌

درست مثل پايه روشنفكرى كشور ما كه بر ضدّيت با دين گذاشته شد. كسانى كه از اوّل- از دوران‌