كمپ‌ديويد، سياست حقوق بشر كارتر و غيره دانسته‌اند؛[1] اما به‌نظر نگارنده، مهم‌ترين عامل شكست آمريكا را بايد در نوع خاص انقلابى جستجو كرد كه در ايران رخ داد؛ يعنى انقلابى اسلامى كه برخلاف انقلاب‌هاى زمانه، به‌دليل داشتن ماهيت مذهبى، به‌سرعت، با مشاركت گسترده مردمى، ابتكار عمل را از رژيم شاه و حاميان خارجى آن گرفت.

آمريكايى‌ها در پايان، به ميانه‌روها در دولت موقت دل خوش كردند، اما سقوط اين دولت نيز اميد آنها را به يأس تبديل كرد.

ج) انقلاب اسلامى و فروپاشى بلوك شرق‌

فروپاشى بلوك شرق ماركسيست در اوايل دهه م به‌معناى فروپاشى نظام دوقطبى حاكم بر جهان نيز هست.

در تحليل علل و عوامل فروپاشى بلوك شرق مى‌توان انقلاب اسلامى و بازتاب‌هاى منطقه‌اى و جهانى را آن يكى از مهم‌ترين اين علل برشمرد. انقلاب اسلامى حداقل از سه طريق در ايجاد زمينه‌هاى فروپاشى اتحاد جماهير شوروى و بلوك شرق تأثير داشته است كه عبارت‌اند از:

1. انقلاب اسلامى به‌منزله طليعه نقش‌آفرينى دين در عرصه سياسى- اجتماعى در دنياى موجود، فلسفه وجودى رژيم‌هاى ماركسيستى را- كه بر چهره آنها مُهر مخالفت با دين نقش بسته بود- عملًا زير سؤال برد. حاكمان اين رژيم‌ها با وقوع اين انقلاب و بازتاب‌هاى آن در كشورهايشان- كه اين بازتاب‌ها به‌ويژه در قسمت‌هاى مسلمان‌نشين اتحاد جماهير شوروى و ساير كشورهاى بلوك شرق آشكارا ديده مى‌شد- دريافتند كه نه‌تنها مبارزه طولانى با دين نتوانست مردم را از دين جدا نمايد، بلكه با وقوع انقلاب اسلامى روح تازه‌اى در كالبد ملت‌هاى دين‌دار اين مناطق دميده شد و زنگ‌هاى خطر براى آنان به صدا در آمد.

2. انقلاب اسلامى باعث پيدايش يا فعال شدن اصول‌گرايى اسلامى در ميان مسلمانان‌

[1]. تائب،« ريشه‌هاى ناكامى آمريكا در قبال انقلاب اسلامى ايران»، مجموعه مقالات سمينار انقلاب اسلامى و ريشه هاى آن، ج، ص 303- 301.