انقلاب،[1] دولت‌ها و نخبگان سياسى‌اى شد كه تصور نمى‌كردند انقلابى با اين ماهيت وآرمان، در دنيايى كه به انقلاب‌هاى ماركسيستى يا ليبرال‌مسلك عادت كرده است، شكل‌گيرد.

2. رخداد انقلاب اسلامى از چند جنبه انتقادات وارد بر انديشه‌هاى مدرنيسم را تأييد كرد و انديشمندان فرامدرنيسم‌[2] آن را دليلى بر عبور بشر از مدرنيسم دانستند. درحقيقت اين انقلاب چالشى در برابر انديشه‌هاى فوق ايجاد كرد. ميشل فوكو، فيلسوف فرانسوى كه در زمان وقوع انقلاب اسلامى در شهرهاى تهران و قم به ميان تظاهركنندگان مى‌رفت تا دريابد «ايرانيان چه رؤيايى در سر دارند»، و با توجه به تأكيد انقلاب ايران بر برداشت‌هاى جديد درباره تاريخ و قدرت، آن را يك انقلاب جديد خواند. در اين برداشت، قدرت، آن‌طور كه همگان تصور مى‌كنند، از بالا اعمال نشده، تنها در تسليحات و نيروهاى نظامى دولت‌ها خلاصه نمى‌گردد؛ بلكه در همه اجزا و لايه‌هاى اجتماع نهفته است و به‌موقع خود را نشان مى‌دهد. به نظر وى، در مطالعه قدرت بايد از الگوى لويتان‌[3] پرهيز كنيم. بايد از حوزه محدود حاكميت حقوقى و نهادهاى دولتى رها شده، پايه‌هاى تحليل خود درباره قدرت را بر مطالعه شيوه‌ها، تاكتيك‌ها و راهبردها استوار سازيم. براين‌اساس، امام خمينى (قدس سره) در راستاى انقلاب اسلامى توانست با بسيج اين قدرت نهفته بر قدرتى كاملًا مسلح پيروز شود.[4]

[1]. اسكاچپول،« حكومت تحصيلدار و اسلام شيعه در انقلاب ايران»، در: فراتى، رهيافت‌هاى نظرى بر انقلاب اسلامى، ص 191- 185.

[2].Post -Modernism .

[3]. نام كتابى از هابز و به‌معناى حيوانى عظيم‌الجثه.

[4]. فوكو، قدرت انضباطى و تابعيت قدرت، ص 340؛ خرمشاد،« فوكو و انقلاب اسلامى ايران؛ معنويت‌گرايى در سياست»، پژوهشنامه متين، ش 1، ص 216- 211. اكبر احمد نيز از اين زاويه به انقلاب اسلامى نگريسته و به اين دليل كه نمى‌توان آن را به‌صورت ساختارى تحليل كرد، آن را اولين انقلاب پست‌مدرن خوانده است. افرادى مانند منگل بيات هم انقلاب اسلامى را مبتنى بر شكل جديدى از مدرنيته مى‌دانند كه با مدرنيته مبتنى بر عقلانيت محاسبه‌گر، تفاوت دارد.( حجاريان،« تأثير انقلاب اسلامى ايران بر نظريات علوم اجتماعى»، در: فراتى، رهيافت‌هاى نظرى بر انقلاب اسلامى، ص 321)