مقدمه‌

پرسش‌هاى مرتبط با پديده انقلاب را مى‌توان در چهار زمينه چيستى (تعريف ويژگى‌هاى انقلاب و انواع آن)، چرايى رخداد، چگونگى وقوع و نهايتاً مسير، مراحل، آثار و بازتاب‌هايى آن پس از پيروزى، خلاصه كرد. در عين حال، بيشتر ديدگاه‌ها و نظريه‌هاى انقلاب تنها به دو پرسش چرايى و چگونگى پرداخته‌اند و به‌طور جدى به مطالعه مسيرها و تحولات پس از پيروزى، و بررسى اثرات و بازتاب‌هاى انقلاب بر محيط بين‌الملل نپرداخته‌اند.

درعين‌حال، همان‌طور كه مارتين وايت‌[1] در كتاب سياست قدرت گفته است، نبايد تحولات سياسى غيرانقلابى را در صحنه بين‌المللى عادى‌تر و طبيعى‌تر از انقلاب‌ها و تحولات سياسى انقلاب دانست؛ زيرا اگر تحولات سال‌هاى 1517- 1492، 1792- 1643 و 1914- 1871 ميلادى تحولاتى غيرانقلابى بوده‌اند، تحولات سال‌هاى 1648- 1517، 1871- 1792 و 1960- 1916 ميلادى تحولاتى انقلابى شمرده مى‌شوند؛ بنابراين، به‌ازاى 256 سال تحولات انقلابى در صحنه بين‌المللى، تنها 212 سال تحولات غيرانقلابى وجود داشته است.[2]

بدين‌ترتيب، هرچند نبايد نقش تحولات غيرانقلابى را در ساختن جهان معاصر ناديده گرفت، نقش بارز انقلاب‌ها و تحولات انقلابى در اين زمينه انكارناپذير است: وقوع حداقل‌

[1].Martin Wight .

[2]. هاليدى،« انقلاب و روابط بين‌الملل»، در: فصلنامه انقلاب اسلامى، پيش‌شماره 3، ص 33 و 34.