اقشار مملكت ما واقع شد و اين آدم را تحميل كردند بر ما و دنباله‌اش [را] هم گرفتند كه قدرتمندش كنند. از آن‌وقت تا حالا هم غفلت‌ها شده است. قوام‌السلطنه مى‌توانست اين كارها را بكند، لكن با غفلت‌ها يا ضعف‌نفس‌ها نكرد. از او بالاتر دكتر مصدق بود، قدرت دست دكتر مصدق آمد، لكن اشتباهات هم داشت ... يكى از اشتباهات اين بود كه آن وقتى كه قدرت دستش آمد، اين را خفه‌اش نكرد تا تمام كند قضيه را، اين كارى براى او نداشت آن‌وقت، هيچ‌كارى براى او نداشت، بلكه ارتش دست او بود، همه قدرت‌ها دست او بود و اين [محمدرضاشاه‌] هم ... آن‌وقت ضعيف بود و زير چنگال او بود، لكن غفلت شد. غفلت ديگر اينكه مجلس را ايشان منحل كرد و يكى يكى وكلا را وادار كرد كه برويد استعفا بدهيد. وقتى استعفا دادند، يك طريق قانونى براى شاه پيدا شد ... شاه تعيين كرد نخست وزير را. اين اشتباه بود كه از دكتر واقع شد و دنبال او اين مرد را دوباره برگرداندند به ايران، به قول بعضى كه محمدرضاشاه رفت و رضاشاه آمد.[1]

امام در اين سخنرانى كه در واپسين روزهاى رژيم محمدرضاشاه صورت گرفت، اين حوادث را درسى براى ما و روزگار ما مى‌داند و ادامه مى‌دهد كه من مى‌ترسم، رجال علمى، سياسى، روشنفكران و اقشار ملت ما دوباره دستخوش اشتباه شوند؛ و بدين‌وسيله آنان را به هوشيارى تا پيروزى بر دشمن فرا مى‌خواند.[2]

سه. امام خمينى و قيام 15 خرداد 1342

پيش از اين درباره حوادث و مسائلى كه به قيام پانزده خرداد 1342 انجاميد و نيز به سركوبى خشن و بى‌رحمانه اين قيام توسط رژيم شاه اشاره شد.

قيام پانزده خرداد 1342 به‌رغم سركوب شدن، تأثيرات عمده‌اى از خود بر جاى نهاد و آغاز حركت «بازگشت به خويشتن» در كشور بود.

به نظر امام خمينى (قدس سره)، اين قيام قيامى براى اسلام بود[3] كه اسطوره قدرت ستم‌شاهى را

[1]. موسوى خمينى، صحيفه نور، ج 3، ص 36، 16/ 8/ 57.

[2]. همان.

[3]. همان، ج 7، ص 56، 15/ 3/ 58.