پيش از آن نيز امام خمينى با اشاره به نقش بى‌بديل علما در دفاع از استقلال كشور و نقش ميرزاى شيرازى در آن، به هدف بيگانگان، يعنى درهم شكستن سنگر روحانيت اشاره نموده بود:

بايد ملت اسلام بدانند خدمت‌هايى كه علماى دين به كشورهاى اسلامى در طول تاريخ كرده‌اند، قابل شمارش نيست. در همين اعصار اخير، نجات كشور از سقوط قطعى، مرهون مرجع وقت [مرحوم ميرزاى شيرازى‌] و همت علماى مركز بود ... در نظر اجانب و عمال خائن آنها، بايد اين سنگر شكسته شود، تا با خيال راحت به تاخت‌وتاز و چپاول و عياشى به زندگانى ننگين خود ادامه دهند.[1]

امام تأكيد مى‌كند كه بيگانگان با شكست در برابر فتواى ميرزاى شيرازى- كه در يك روستايى در عراق سكونت داشت- به قدرت بزرگ روحانيت پى برده، شروع به تبليغ عليه آن‌نمودند.[2]

امام خمينى تاريخ را عبرتى براى آيندگان دانسته، اشاره مى‌كند كه در درس‌هاى ميرزاى شيرازى مناقشه‌هاى علمى وجود داشت، اما مخاصمه و دشمنى وجود نداشت.[3] ما نيز بايد از رويارويى روحانيون مقابل يكديگر جلوگيرى كنيم تا آنچه در مشروطه اتفاق افتاد، تكرار نشود.[4]

در گفته‌هاى امام درباره قيام تنباكو، به نقش گروه‌هاى تأثيرگذار ديگر در حركت‌هاى تاريخ معاصر كشور، ازجمله زنان و بازاريان نيز اشاره شده است.[5] به نظر ايشان علت عدم ادامه قيام تنباكو، نبودن يك ايدئولوژى انقلابى براى سرنگونى رژيم سلطنتى بود.[6]

جنبش تنباكو بر ضد سلطان آن‌وقت بود، جنبش مشروطه بر ضد رژيم بود؛ البته با قبول داشتن رژيم، عدالت مى‌خواستند ايجاد كنند.[7]

[1]. همان، ج 1، ص 177، 21/ 8/ 50.

[2]. دهشيرى، درآمدى بر نظريه سياسى امام خمينى، ص 28.

[3]. موسوى خمينى، صحيفه نور، ج 19، ص 29، 18/ 5/ 63.

[4]. همان، ج 18، ص 136، 13/ 7/ 62.

[5]. همان، ج 9، ص 232، 8/ 7/ 58؛ ج 17، ص 169، 10/ 11/ 61؛ ج 19، ص 280، 11/ 2/ 64.

[6]. دهشيرى، درآمدى بر نظريه سياسى امام خمينى، ص 28 و 29.

[7]. موسوى خمينى، صحيفه نور، ج 7، ص 206، 5/ 4/ 58.