احزاب كمونيستى در ساير نقاط جهان و مهم‌تر از همه، به‌دليل ناسازگارى عقايدشان با جامعه مذهبى ايران، از صحنه طرد شدند.[1]

يكى از مهم‌ترين زمينه‌هاى وقوع انقلاب اسلامى، روح ظلم‌ستيزى، عدالت‌خواهى و تجربيات تاريخى تشيع بود. شيعيان در طول تاريخ، براساس آرمان عدالت‌خواهى و ظلم‌ستيزى با قدرت‌هاى حاكم، مبارزه كرده‌اند و به‌حق، به حضرت على (ع) به‌عنوان اسوه عدالت مى‌نگرند و خاطره جهاد حضرت امام حسين (ع) با يزد را به‌منزله يك خاطره عظيم از ايثار و فداكارى در راه هدف، هرساله گرامى مى‌دارند.

يكى از منابع درباره زمينه‌هاى تاريخى و فرهنگى گرايش مردم به امام خمينى (قدس سره) و انديشه‌هايش مى‌نويسد:

نداى امام خمينى از قلب فرهنگ و از اعماق تاريخ و از ژرفاى روح اين ملت برمى‌خاست؛ مردمى كه در طول چهارده قرن، حماسه محمد، على، زهرا، حسين، زينب، سلمان و ابوذر ... و صدها هزار زن و مرد ديگر را شنيده بودند و اين حماسه‌ها با روحشان عجين شده بود، بار ديگر همان نداى آشنا را از حلقوم اين مرد شنيدند. على را و حسين را در چهره او ديدند. او را آينه تمام‌نماى فرهنگ خود كه تحقير شده بود تشخيص دادند.

امام چه كرد؟ او به مردم ما شخصيت داد. خود واقعى و هويت اسلامى آنها را به آنان بازگرداند ... او توانست ... مردم را ... به خودشان مؤمن كند. او با صراحت اعلام كرد كه تنها اسلام نجات‌بخش شماست ...؛ مردمى كه سال‌ها اين آرزو را داشتند كه در زمره ياران امام حسين (ع) باشند ... به‌ناگاه خود را در صحنه‌اى مشاهده كردند كه حسين را به‌عينه مى‌ديدند.[2]

تلاش‌هاى روحانيت انقلابى و نيروهاى مذهبى و در رأس آنها حضرت امام، به‌ويژه در دو دهه پايانى رژيم پهلوى، باعث تكوين آرمان انقلاب اسلامى شد. اين تلاش‌ها عبارت‌اند از:

[1]. حاضرى،« فرايند بالندگى ايدئولوژى انقلاب اسلامى»، پژوهشنامه متين، سال اول، ش اول، ص 122- 110.

[2]. مطهرى، پيرامون انقلاب اسلامى، ص 94 و 95.