اسلامى و ولايت فقيه، نقاط مثبت ايدئولوژى‌هاى انقلاب‌هاى ديگر، مانند آزادى، برابرى، استقلال و توسعه را نيز دربرمى‌گيرد. درحقيقت، همه اين عناصر بخش جدائى‌ناپذير آرمان انقلاب اسلامى بوده، نمى‌توان ادعا كرد، از آرمان ديگر برداشت و يا رونويسى شده است.

آرمان انقلاب اسلامى بيانگر ارائه طرح و راه جديد به ملت‌هاى استعمارزده جهان براى كسب استقلال و ساختن جامعه‌اى آزاد و توسعه‌يافته است. در اين ميان، كسب استقلال- كه از عناصر مهم تشكيل‌دهنده آرمان انقلاب اسلامى است- يك پيش‌شرط لازم براى دستيابى به جامعه ايدئال است. تحولات تاريخ معاصر جهان نشان داده است، انقلاب‌هايى كه پس از پيروزى، با دولت‌هاى استعمارگر مماشات كرده، به‌طور جدى از نفوذ دوباره آنها جلوگيرى نكرده‌اند، استقلال و دستيابى به توسعه را فدا نموده‌اند.

به‌طوركلى، آرمان انقلاب اسلامى از نظر مبنا يك آرمان درون‌زا و داراى اصالت فرهنگى، و از نظر همراهان، بسيار فراگير و دربرگيرنده بيشتر نزديك به همه مردم بوده است.

ب) تكوين آرمان انقلاب اسلامى‌

در تاريخ معاصر كشور و پيش از گسترش آرمان انقلاب اسلامى، سه تفكر به صحنه آمده، هركدام به دلايلى شكست خوردند. ابتدا تجددخواهى با افرادى همچون، ميرزا ملكم‌خان، آخوندزاده و طالبوف در دوره نهضت مشروطه پديد آمد. اين افراد راه گريز از عقب‌ماندگى را در غربى‌شدن مى‌ديدند كه به قدرت رسيدن رضاخان، پايان كارشان بود.

ملى‌گرايان ايرانى نيز در دهه 1320 ش پيش از نهضت ملى شدن صنعت نفت پديد آمدند. اگرچه اين افراد قادر به ربايش بخشى از قدرت شدند، در زمينه‌هاى مختلف فرهنگى، سياسى و اقتصادى آرمانى مبتنى بر شرايط و نيازهاى واقعى كشور نداشتند و نسخه‌هاى ديگران را تجويز كرده، عملًا غرب‌گرا بودند. اينها نيز با كودتاى 28 مرداد 1332 ش به پايان راه رسيدند.

ماركسيست‌هاى ايرانى نيز از زمان رضاشاه، به‌صورت مقطعى مجالى براى حضور يافتند؛ اما به‌دليل وابستگى به قدرت‌هاى بيگانه مانند اتحاد جماهير شوروى يا چين و كارنامه ناموفق‌