گفتار اول: آرمان انقلاب اسلامى ايران‌

نقش انديشه در تحولات اجتماعى بشر، بى‌بديل و آشكار است؛ چراكه آنچه موجب تفاوت انسان از ساير جانداران مى‌شود، موهبت‌ها و استعدادهاى فكرى، ذهنى و توانايى انديشيدن و انتخاب اوست. انديشه‌ها به دو بخش جهان‌بينى به‌معناى هست‌ها و نيست‌ها و ايدئولوژى به‌معناى بايدها و نبايدها تقسيم شده، همواره رابطه‌اى تنگاتنگ بين جهان‌بينى و ايدئولوژى برقرار است.

وقتى از هست‌ها و نيست‌هاى ويژه‌اى سخن مى‌گوئيم، بايدها و نبايدهايى خاص را نيز در برابر خود مى‌يابيم و البته واضح است كه منطقاً نمى‌توان از يك گروه هست و نيست (يك جهان‌بينى خاص) هر نوع بايد و نبايدى (ايدئولوژى‌هاى متفاوت) را استخراج كرد.[1]

مطالعه انقلاب‌ها اين نكته را به ما مى‌آموزد كه در دوره‌هاى پايانى رژيم‌هاى پيشين آرمان جديدى در بين نخبگان و توده‌ها جايگزين شده است كه شايد در ميان عوامل ايجادكننده انقلاب مهم‌ترين عامل بشمار آيد:

قرن هجدهم در فرانسه، پيش از انقلاب 1789 م، به‌دليل بيان و گسترش آرمان‌هاى جديد و اقبال عمومى به آنها، قرن روشنفكرى خوانده شده است؛ دانشمندان و روشنفكرانى كه اين آرمان‌ها را طرح و گسترش داده‌اند عبارت‌اند از: منتسكيو، ولتر، روسو، ديدرو، رنال، دلباخ،

[1]. مطهرى، مجموعه آثار، ج 2، مقدمه‌اى بر جهان‌بينى اسلامى، ص 75 و 76.