دو عامل آرمان و رهبرى بر يكديگر نيز، تأثيرى آشكار دارند: رهبرى انقلاب با توليد يا شفاف‌سازى ايدئولوژى انقلابى و تبليغ آن، خود، در تنظيم راهبردها و روش‌هاى مبارزه و طرح نظام سياسى و اقتصادى جديد نقش دارد؛ و اگر يك آرمان انقلابى درونزا بوده، از بطن تاريخ و فرهنگ كشور بيرون آمده باشد، مى‌تواند نقش قاطعى در تربيت و ساختن رهبرى انقلاب داشته باشد.

به‌طوركلى، تفكيك دو عامل آرمان و رهبرى انقلابى در ايفاى نقش در انقلاب قدرى مشكل است و اين‌دو را مى‌توان همچون دو قسمت يك عامل واحد، در حوادث و شرايط پيش و پس از وقوع و پيروزى انقلاب مؤثر دانست.

ازاين‌رو، هرچند پس از وقوع انقلاب‌هاى پايانى قرن بيستم، ازجمله انقلاب اسلامى ايران، نسل چهارم نظريه‌هاى انقلاب پديد آمده است كه بر نقش فرهنگ و هويت، آرمان و رهبرى در وقوع انقلاب توجه دارد، تا پايان دهه 1350 ش/ 1970 م نسل سوم نظريه‌هاى انقلاب، بر افكار و پيش‌بينى مسائل و تحولات اجتماعى- سياسى سلطه داشت و به عوامل فرهنگ، ايدئولوژى و رهبرى بهائى نمى‌داد.[1]

در اين فصل برآنيم تا با معرفى و كنكاش در دو عامل آرمان و رهبرى انقلابى در انقلاب اسلامى ايران، پيروزى سريع، ثبات پايدار پس از پيروزى و بازتاب گسترده جهانى آن را بررسى و معرفى نماييم.

[1]. اسكاچپول، دولت‌ها و انقلاب‌هاى اجتماعى، صفحات مختلف؛

Goldstone, Toward a Fourth Generation of Revolutionary Theory, P. 931.