يك. اصلاحات ارضى و نتايج آن‌[1]

اصلاحات ارضى، در زمان محمدرضاشاه با اهداف سياسى و طى چند مرحله، با توجه به كمبودها، مسائل و مشكلات و در پى داشتن نتايج خاص، اجرا شد.

نخستين مرحله اصلاحات ارضى را وزير كشاورزى (حسن ارسنجانى) آغاز كرد. طبق مصوبه مجلس، زمين‌هاى مالكينى كه بيش‌از يك دهكده داشتند، بر مبناى مالياتى كه از محصول مى‌گرفتند به كشاورزان فروخته مى‌شد.

با توجه به اينكه طبق آمارهاى مختلف بين 25 تا 40 درصد كشاورزان به‌صورت دستمزدى كار مى‌كردند، در اين مرحله زمينى به آنها تعلق نمى‌گرفت؛ همچنين، از آنجا كه باغ‌هاى ميوه، مراتع، نهالستان‌ها و مزارع مكانيزه از شمول قانون اصلاحات ارضى مستثنا شده بود، و مالك مى‌توانست زمين‌هايش را به اين موارد تبديل كند، عملًا فقط 9% كشاورزان صاحب زمين شدند.[2]

مرحله دوم اصلاحات ارضى، بيش از مرحله نخست محافظه‌كارانه بود. در اين مرحله كه طبق برنامه قرار بود پس از ششم بهمن 1341 اجرا شود، به مالكى كه يكپارچه آبادى يا كمتر داشت، پنج حق انتخاب داده شده بود؛ ازجمله اجاره، تقسيم زمين بر مبناى تقسيم قبلى محصول و فروش زمين به كشاورزان؛ اما بيشتر مالكين با انتخاب راه نخست، اجاره سى ساله‌

[1]. در زمينه نتايج برنامه اصلاحات ارضى از منابع ذيل بهره‌گيرى شده است: كدى، ريشه‌هاى انقلاب ايران، ص 255- 243؛ گراهام، ايران سراب قدرت، ص 47- 41؛ فاروقى و لوروريه، ايران بر ضد شاه، ص 76- 43؛ قادرى، تحليلى از انقلاب اسلامى ايران، ص 47- 45؛

Faghihi, Foroozandeh, Land reform and It's effects on rural

-urban migration in Iran since 2691 ,PP .97 -28 .

[2]. اصلاحات ارضى هشت‌صدهزار كشاورز را به خرده مالك تبديل كرد. از اين تعداد، صدهزار نفر قبلًا زمين داشتند و بدهى نيز نداشتند. بقيه بايد ظرف 12 تا 15 سال اقساط مربوطه را بپردازند. شرايط زندگى آنها تغييرى نكرد. سپس اكثر زمين‌ها تحت عنوان تشكيل تعاونى‌هاى روستايى و اغلب در پيوند با تعدادى كمپانى تجارى- كشاورزى آمريكايى از مالكيت آنها درآمد.

Faghihi, Foroozandeh, Land reform and It's effects on rural

-urban migration in Iran since 2691 ,PP .97 -28 .