صاحبان نفت اعلام كرده بودند كه نفت را با جو و ميوه خشك مبادله مى‌نمايند. تجار بندر جز نيز، نزديك به هيجده هزار پوط جو و مقدارى ميوه خشك در گمرك بندر جز حاضر نموده بودند 8 و ليكن تراكمه با مبادله كالا مخالف بوده‌ 9 و چند تلگراف و نامه به استرآباد و بندر جز مخابره كرده بودند ولى چون نتيجه‌اى حاصل نشده بود، امروز دوباره به تلگراف‌خانه گمش‌تپه آمده و مستقيما تلگرافى به تهران مخابره نمودند و اظهار داشتند: چنانچه از طرف دولت اقدامى صورت نگيرد، خودشان براى جلوگيرى از خروج آذوقه اقدام خواهند كرد. 10

* اعلام آمادگى طايفه سيد حيدر براى پايان دادن به دشمنى با پسيان‌

كلنل محمد تقى خان، نامه‌اى به امضاى بيست و چهار نفر از ريش‌سفيدان طايفه سيد حيدر دريافت كرد. آنان در نامه خود اعلام كرده بودند: چنانچه كلنل نيروهاى خود را از منطقه آنان فراخواند، دست از دشمنى با وى برخواهند داشت. نيروهاى ژاندارمرى نيز، پس از موافقت كلنل پسيان با درخواست ريش‌سفيدان، حملات خود را متوجه «قلعه نو» 11 كردند. 12

[تصوير] سيد حيدر بربرى‌

* عزيمت احسان اللّه خان به باكو

احسان اللّه خان با گروه كوچكى از طرفدارانش بندر انزلى را ترك كرده، از طريق آستارا به باكو رفت. 13

* دعوت از روزنامه‌نگاران ايرانى براى شركت در كنگره جرايد

به موجب دعوت‌نامه‌اى كه از سفارت آمريكا به وزارت امور خارجه ارسال شد، كميته اجرائى كنگره جرايد درخواست كرد نماينده‌اى از طرف ايران براى شركت در كنگره جرايد كه از چهارم الى چهاردهم اكتبر 1921 م در «هونولولو» 14 واقع در جزيره هاوايى‌ 15 منعقد مى‌شد اعزام دارند. 16

* شرايط پسيان براى بازگرداندن ژاندارم‌ها از تربت‌

پسيان كه از عملكرد گروه مذاكره‌كننده با شجاع الملك ناراضى بود از ياور على رضا خان شمشير فرمانده اردوى باخرز خواست: خودش با مخالفين وارد مذاكره شود و به آنان اعلام نمايد تا موقعى كه اطمينان كامل نداده و يكى از پسرهاى شجاع الملك و شوكت السلطنه را به مشهد اعزام ننمايند، اردو احضار نخواهد شد. پسيان در پايان تأكيد كرد در هرصورت فقط با چنين شرايطى صلح خواهيم كرد و در غير اين صورت، حمله را به سمت تربت ادامه خواهيم داد. 17

______________________________
(1). مراسله مدير جريده تهذيب به مؤتمن الملك، 9/ 6/ 1300، اسناد مجلس، د 4، ك 26، ج 13، پ 3.

(2). لوزان شهرى در كشور سوئيس مى‌باشد.

(3). برلين پايتخت كشور آلمان مى‌باشد.

(4). بروكسل پايتخت كشور بلژيك مى‌باشد.

(5). مراسله وزارت معارف و اوقاف به وزارت خارجه 9/ 6/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1300، ك 32، پ 1، ص 9.

(6). ژاك ژوزف مرنارد(Jacques -Joseph Mornard) به تاريخ 18 دسامبر 1864 م، در گته شير (برابانت) متولد شد. پس از تحصيلات داخل اداره گمرك بلژيك شده در ماه ژانويه 1900 از طرف دولت ايران استخدام گرديد.

روز بيستم فوريه 1900 م، وارد انزلى شده و روز 21 مارس همان سال به سمت رياست گمركات مازندران و استرآباد به طرف مشهدسر عزيمت نمود در ماه فوريه 1901 كه موسيو نوز خيال مسافرت اروپا را به‌طور مرخصى داشت، مسيو مرنارد را به تهران احضار و به رياست دائره در اداره مركزى تعيين كرد چون مرخصى مسيو نوز به تأخير افتاد، مسيو مرنارد تقاضا كرد كه تأسيس دوائر جديد در بعضى ولايات به او سپرده شود. بدين‌واسطه در ماه اوت 1901 مأمور تنظيم گمركات قسمت شمالى آذربايجان يعنى اردبيل و مغان گرديد و در ماه نوامبر 1904 تفتيش كل گمركات و پست و صندوق مديرى كل گمركات به مسيو مرنارد تفويض گرديد. چندى بعد از اولتيماتوم دسامبر 1911 كه دولت روس تقاضاى تغيير شوستر آمريكائى خزانه‌دار كل را به ايران داد و دولت ايران قبول نمود. مسيو مرنارد با كمك سفارت روسيه شوروى در تهران موفق به تحصيل مقام مستر شوستر گرديد و به موجب دستخط ناصر الملك نايب السلطنه در ماه ژوئن 1912 به خزانه‌دارى كل منصوب شد و در اول سپتامبر 1914 از اين شغل مستعفى گشت.

نشان‌ها و امتيازاتى كه مسيو مرنارد از دول مختلف تحصيل نمود از اين قرار است: درجه اول كرواسيويك از بلژيك، شواليه نشان لئوپولد گرانت افيسيه نشان تاج بلژيك، گرانت افيسيه نشان تاج پروس گران كروا از نشان سنت استانيسلاس روسيه نشان شير و خورشيد از درجه اول با حمايل سبز. مرنارد روز بيستم اكتبر 1916 مطابق 21 ذى الحجه 1334 در تهران بدرود جهان گفت. (ايران در جنگ بزرگ، ص 154).

(7). مراسله وزارت ماليه به وزارت خارجه، 9/ 6/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ك 28، پ 54، ص 1.

(8). اسناد وزارت خارجه، س 1300، ك 65، پ 3، ص 11.

(9). بنا به عقيده كارگزارى بندر جز علت مخالفت تراكمه با مبادله آذوقه اين بود كه خود تراكمه به صورت قاچاق و بدون پرداخت حقوق گمركى، كالا به خارج حمل مى‌كردند. ازاين‌رو مبادلات تجارتى در بندر جز را بر ضد منافع خود مى‌دانستند. (اسناد وزارت خارجه، س 1300، ك 65، پ 3، ص 11).

(10). گزارش تلگرافى از گمش‌تپه، 9/ 6/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1300، ك 35، پ 1، ص 7.

(11). روستاى قلعه نو متعلق به خود سيد حيدر بود.

(12). گزارش‌هاى كنسولگرى انگليس در مشهد، ص 131.

(13). جنبش ميرزا كوچك خان بنابر گزارش‌هاى سفارت انگليس، ص 36.

(14). هونولولو مركز جزيره هاوايى مى‌باشد.

(15). هاوايى يكى از ايالت‌هاى آمريكا مى‌باشد.

(16). مراسله سفارت آمريكا به وزارت خارجه، اسناد وزارت خارجه، س 1300، ك 61، پ 7، ص 3.

(17). نامه پسيان به سلطان عليرضا خان شمشير، 9/ 6/ 1300، اسناد مؤسسه تاريخ معاصر، شم 55/ 7768.