احكامى حكم مى‌كنند كه وجوب قبول آنها از ايشان براى مردم ثابت نشده است ...

تا گويد آنان در كارشان دليلى ندارند و اعمالشان هم به راه درستى هدايت نشده، بلكه به آنچه از علماى بزرگ ديده و شنيده‌اند اكتفا نموده و بدون هيچ اطلاعى از ملاك‌هاى فتوا و ... از آنها تقليد مى‌كنند. آنان هم خود هلاك مى‌شوند هم ديگران را هلاك مى‌كنند.[1] مرحوم نراقى روايات بسيارى مانند «الفقهاء امناء الرسل، و خلفقاء الرسل، ينظر فى حلالنا و حرامنا، خير خلق اللّه بعد ائمة الهدى، و انهم حجتى و انا حجة اللّه عليكم» را نقل فرموده است.

مسلم است اين گونه تعبيرات درباره افرادى عادى و غير مطلع بر ذائقه فقاهت و كلمات حضرات معصومين ممكن نيست؛ به ديگر بيان بايد چنان از سرچشمه علوم و تقواى اهل بيت عليهم السّلام استفاده كرده باشد كه خود تمثّلى از معدن و منبع فقاهت باشد، و ذهن معتدل ابا دارد كه اين چنين تعبيرات فوق العاده بر كسانى منطبق باشد كه مسائل را به طور تقليد فراگرفته‌اند.

در اين زمينه، تا آن‌جا كه ما ديده‌ايم مرحوم نراقى در عوائد ادله مسئله را جامع‌تر از همه گردآورى فرموده و روايات داله بر مدّعا را به نوزده دليل رسانده كه تيمنا به بعض از آنها اشاره مى‌كنيم:

1. روايت ابى البخترى كه مرحوم نراقى از آن به صحيحه تعبير فرمود، و شايد ضعف ابى البخترى را به جهت نقل كلينى و احمد بن عيسى مجبور دانسته است.

ابى البخترى از امام صادق نقل مى‌كند كه ايشان فرمودند: «علما وارث انبيا هستند.»[2] و همين‌روايت در كافى از حمّاد نيز نقل شده است.[3] 2. روايت سكونى از امام صادق عليه السّلام كه فرمودند: «فقها تا وقتى كه در دنيا وارد

[1] -« و نرى كثيرا من افاضل العصر و طلاب الزمان اذا وجدوا فى انفسهم قوة الترجيح و الاقتدار يجلسون مجلس الحكومه و يتولون امور الرّعيه، فيفتون لهم فى مسائل الحلال و الحرام و يحكمون باحكام لم يثبت لهم وجوب القبول عنهم( الى ان قال) و ليس بيدهم فيما يفعلون دليل و لم يهتدوا فى اعمالهم الى سبيل بل اكتفوا بما رأو او سمعوا من العلماء الاطياب، فيفعلون تقليدا بلا اطلاع لهم على محطّ مثاويهم، فيهلكون و يهلكون».

[2] - وسائل الشيعه، ج 18، باب 18، ابواب قاضى، ح 2: انه قال:« العلماء ورثة الأنبياء».

[3] - كافى، ج 1، كتاب فضل العلم، باب ثواب العالم و المتعلم، ح 1.