آميزش مختلف‌ها، متفاوت‌ها، متزاحم‌ها و گوناگون‌ها، انواع مجدّد و جامعه وزين و متكامل به وجود مى‌آيد[1]: وَ قَدْ خَلَقَكُمْ أَطْواراً[2]؛ «شما را مختلف و گوناگون آفريد».

در هرحال در طول تاريخ، پيامبران رهبرى گروه مؤمنان، صالحان، موحّدان، مجاهدان و ... (جبهه حقّ) را در دست داشتند و با تمام قدرت و توان در برابر گروه كافران، مشركان، منافقان، مفسدان و ... (جبهه باطل) صف‌آرايى مى‌كردند و در صدد از بين بردن تصوير كريه كفر و باطل از جهان بودند. بر اين اساس حركت تاريخ، با سكان‌دارى پيامبران و جانشينان صالح آنان، به سمت حق‌گرايى و پيروزى بر باطل در حركت بوده است. در اين رابطه آيات زيادى‌[3] وجود دارد كه به جهت گزيده‌گويى، از بيان آنها پرهيز كرديم.

3- 1- 4. پيروزى حقّ بر باطل‌

باتوجّه به آيات و شواهد تاريخى گوناگون، روشن مى‌شود كه تاريخ چيزى جز انعكاس درگيرى پايدار و بى‌امان حقّ و باطل نيست. رويارويى طرفداران اين‌دو از سپيده‌دم تاريخ تاكنون به‌طور مداوم و در ميدان‌هاى گوناگون حيات جريان داشته و پيروزى و شكست دست به دست گرديده است. البته قدرت غيبى خداوند هميشه ياور حقّ‌پرستان و مؤمنان بوده است. در روند تاريخ مقاطع بسيارى پيش آمده كه حقّ و رهروان راهش در ضعف و فشار و باطل و ميدان‌دارانش در تاخت‌وتاز بوده‌اند؛ اما سرانجام تاريخ طبق سنن الهى از آن حق و حق‌طلبان است و حاكميت خط انبيا بر تمامى قلوب و نفوس تحقّق خواهد يافت. قرآن نويدگر اين حقيقت است كه در مبارزه طولانى‌

[1]. ر. ك: جعفر سبحانى، فلسفه تاريخ و نيروى محرّك آن،( قم: انتشارات مكتب اسلام، 1376)، صص 131- 133.

[2]. نوح( 71)، آيه 14.

[3]. براى مطالعه بيشتر ر. ك: اعراف، آيه 60 و 66؛ شعراء، آيه 116؛ هود، آيه 54؛ نمل، آيه 45؛ شعراء، آيه 160؛ انبياء، آيه 68؛ اعراف، آيه 82؛ زخرف، آيه 26؛ هود، آيه 89؛ غافر، آيه 26؛ بقره، آيه 251، سبأ، آيه 34 و ....