4. الگوى حكومتى امامت‌

اين الگو باتوجّه به سيره و روش حكومتى امام على عليه السّلام در جهان اسلام، متصوّر است. بر اين اساس امام و رهبر مسلمانان، در رأس قرار مى‌گيرد و زمامداران را به‌عنوان والى و حاكم، به كشورهاى تحت نفوذ، گسيل مى‌دارد. اين برداشت، به‌طور كلى براساس روايات پراكنده و گوناگون صورت مى‌گيرد و با نظر گرفتن شيوه و ساخت حكومتى امام على عليه السّلام، در مورد حكومت جهانى حضرت مهدى (عج)- در گستره جهانى- تطبيق داده مى‌شود؛ هرچند باتوجّه به مقتضيات زمانى و مكانى، ممكن است تفاوت‌هايى هم با آن داشته باشد. براساس اين الگو، محور و مركز تصميم‌گيرى‌ها، سياست‌گذارى‌ها و اداره جهان، «امام» است و مناطق و بلاد مختلف، توسّط واليان (حاكمان) منصوب از سوى امام، اداره مى‌شوند. در اين الگو، همه از يك قانون اساسى (اسلام) و خط و مشى واحد پيگيرى مى‌كنند؛ هرچند ممكن است در اشكال و قوانين داخلى، باهم تفاوت‌هايى داشته باشند.

باتوجّه به گسترش مرزهاى اسلام (دار الإسلام) پس از رسول خدا و فتوحات جديد، تحوّلى در ساخت قدرت و حكومت به وجود آمد. حكومت غيرمتمركز شكل گرفت كه به صورت نوعى حكومت فدرال اداره مى‌شد و تمام امّت اسلامى را در حوزه دار الإسلام، در برمى‌گرفت و در گستره پهناور خود، دولت بزرگ اسلامى را با نمايندگى‌هاى نيمه‌مستقل پديد آورده بود. حكومت امام على عليه السّلام از اين نوع بود و حكومت جهانى امام زمان عليه السّلام- باتوجّه به روايات مختلف و پراكنده در مورد حكومت بر جهان و انتخاب واليان و ...- براساس شكل دوّم خواهد بود.

در عصر امام على عليه السّلام، واحدها و مناطق گوناگون، ضرورت نصب ده‌ها كارگزار را ايجاد كرده بود كه به تناسب موقعيت و گستردگى و اهميت مناطق و به اعتبار شخصيت حاكمان آنها، بعضى با حكم والى و برخى با حكم عامل منصوب مى‌شدند. تفاوت اين دو نوع حكم، آن بود كه «عامل» در حوزه مأموريت خود استقلال نداشت و هر فرماندارى تابع مقررات مافوق بود؛ اما «والى» نوعى استقلال داشت. امام على عليه السّلام، كميل‌