نهادها مبتنى بر آرمان آزادى و خودسازى است.[1]

هگل اصطلاحاتى چون «دولت كامل»، «دولت مدرن» و «دولت عقلانى» را براى «دولت اخلاقى» به كار برده است. وى دولت در مفهوم اخلاقى و عقلانى را، عالى‌ترين تجلّى‌گاه عقل و آزادى خودآگاه دانسته است؛ اما همه دولت‌ها را مصداق كامل اين مفهوم ندانسته است.

3- 4. تعريف و جمع‌بندى‌

اندرو وينست در جمع‌بندى آرا و انديشه‌هاى هگل در مورد دولت اخلاقى، آن را چنين تعريف مى‌كند:

«در نظريه اخلاقى دولت، قدرت عمومى در شيوه تلقّى و عمل شهروندان، گروه‌ها و نهادهاى دولت [سلطنتى مشروطه‌] نهفته است كه معطوف به تأمين حداكثر كمال و رشد اخلاقى و آزادى شهروندان است. قدرت عمومى در واقع در وحدت گرايش‌هاى ادراكى فرد و غايات قواعد و نهادها نهفته است».[2]

باوجود اين تفاسير، نظريه «دولت اخلاقى» هگل، مبهم، نارسا و شايد برگرفته از انديشه دولت- شهرهاى يونان و انديشه‌هاى افلاطون و ارسطو باشد. آنچه كه از چهارچوب نظرى وى، قابل استفاده است، تلاش دولت براى رشد و تكامل اخلاقى مردم و جامعه و دربر گرفتن تمامى شهروندان و نهادها براى رسيدن به غايات اخلاقى است. اين چهارچوب تئوريكى به ما كمك مى‌كند كه بتوانيم به ترسيم دولتى بپردازيم كه كار ويژه اصلى آن هدايت و راهبرى مردم و جامعه به سوى كمال و تعالى و سوق دادن آنان به غايات اخلاقى است. علاوه بر اين جريان اخلاق و آزادى به وسيله دولت نيز مورد توجّه است.

هگل مى‌گويد: «دولت جزئى از پويش تكامل روح است و خود اهميتى ارزش گذرانه و تاريخى دارد»؛ در حالى‌كه دولت چنين تكاملى را شاهد نبوده و تنها ابزارى‌

[1]. اندرو وينسنت، پيشين، ص 211 و 212.

[2]. همان، ص 319.