آنكه در خدمت تحوّل و پيشرفت اقتصادى قرار بگيرد، در جهت مخالف آن عمل مى‌كند. در چنين مواردى نيرو و زور سرانجام در برابر قدرت توسعه اقتصادى تسليم مى‌شود. پس انقلاب اجتماعى در آينده اجتناب‌ناپذير بوده و بشر پا به مرحله بعدى (سرمايه‌دارى سوسياليستى) خواهد گذاشت.

3- 3. آينده دولت‌

از ديدگاه ماركسيسم، براى رسيدن به جامعه كمونيستى (آخرين مرحله حركت تاريخ)، بايد يك مرحله ميانى و گذرى را [بين نظام سرمايه‌دارى و جامعه كمونيستى‌] پشت سر گذاشت. اين مرحله را «مرحله سوسياليسم» مى‌نامند. سوسياليسم با كنار زدن جامعه سرمايه‌دارى، در يك انقلاب به رهبرى پرولتاريا، استقرار مى‌يابد. پرولتاريا پس از برافكندن سلطه سرمايه‌داران، حكومت طبقاتى خود را به‌عنوان يك حكومت گذرى مستقرّ مى‌كند. اين حكومت را «ديكتاتورى پرولتاريا» مى‌نامند، منظور ماركس از ديكتاتورى اين است كه حكومت در مرحله گذرى در هرحال، به دست پرولتاريا قرار دارد و ماركس هر نوع حكومت طبقاتى را نوعى حكومت ديكتاتورى به شمار مى‌آورد (مثلا دموكراسى نيز ديكتاتورى بورژوازى است).

مرحله سوسياليسم به‌عنوان فاز اوّل كمونيسم هنوز آلوده به بسيارى از مظاهر تاريخى از خودبيگانگى است. در اين مرحله، در عرصه كار و توليد، به‌عنوان بنياد مناسبات جامعه، شيوه و شعار زير حكم‌فرما است: «از هركس به اندازه توانش، به هر كس به اندازه كارش». در حالى كه ويژگى مرحله موقّتى حكومت جمعى در نظم سياسى، ديكتاتورى دولت بود (البته پرولتاريايى). ويژگى مرحله نهايى حكومت اشتراكى، درست در حد مفرط جهت مخالف آن؛ يعنى، ناپديدى (نبود) دولت خواهد بود. در برابر يك جامعه بدون طبقات، يك جامعه بدون دولت پديدار خواهد شد. تحوّلى شگفت‌انگيز؛ اما باز هم تحوّلى منطقى است!

از ديدگاه مادى‌گرايى تاريخى، دولت، بيانگر و روبناى سلطه اقتصادى است؛ از