عقلانيت ليبرال، همان كمال معنوى روح بشرى است. اين عقلانيت جهانگير شده است. وظيفه خطير سياستمداران به تناسب «شأن تاريخى» آنان، پاسدارى از اين حكومت جهانى و رشد نهادهاى مدنى براساس عقلانيت ليبرال است. سياستمداران غربى به‌ويژه رهبران آمريكا- كه در پيروزى عليه ماركسيسم نقش عمده‌اى ايفا كرده‌اند- بايد رهبرى دنيا در دوره آخر الزّمان را به عهده داشته باشند. تهديد بشريّت در دوره آخر الزّمان، فساد يا پوسيدگى است. علّت عمده اين عارضه، نبودن چالش بشرى است.

بنابراين رهبران دنيا براى اينكه بشريت به بركه راكدى تبديل نشود، بايد برنامه‌هاى جدّى (شايد جنگ و درگيرى) طرّاحى و اجرا نمايند!

2- 4. نقد و ارزيابى‌

1. فوكوياما قادر به درك اين مطلب نيست كه ليبراليسم فقط شكلى از شكل‌هاى نوگرايى است كه ظاهرا بر اشكال ديگر پيروز شده است؛ در حالى كه تجدّد و نوگرايى، خود در حال خالى كردن ميدان براى شكل ديگرى از جهان‌بينى مى‌باشد كه به فرا نوگرايى معروف است. حتّى رژى دبره مى‌گويد: پيروزى سرمايه‌دارى در حال حاضر در بطن خويش در دراز مدت شكست سرمايه‌دارى را پرورش خواهد داد.

2. اشتباه بزرگى است كه اگر مانند فوكوياما، باور داشته باشيم كه شكست كمونيسم، دليل پيروزى ارزش‌هاى ليبرال غربى است. توانمندى نظام سرمايه‌دارى ليبرال، ناشى از ناتوانى‌هاى سوسياليسم ماركسيستى بوده است.

3. تفسيرهاى يكسان انگار در بسط نگرش ليبراليسم نوين، از اين نكته غافل‌اند كه علّت سقوط ماركسيسم آن بود كه طرفداران آن كوشيدند تا يك هويت عام اسطوره‌اى (انسانيت عام و كلى عارى از ارزش‌ها و ميراث‌هاى اخلاقى و فرهنگى) را در جهان محقّق سازند. آن غفلت امروز نصيب ليبراليسم نوين شده است كه مى‌كوشد فرديت فلسفى را مدلى از انسانيت عام و جهان شمول معرفى كند ...!

4. برخلاف نظر فوكوياما، چيزى‌كه او سرمايه‌دارى دموكراتيك مى‌نامد،