شافعى، استادان اين مركز آموزشى بوده و در آن تدريس داشتند. اين مسجد موقعيت علمى خود را تا ورود فاطميان به مصر حفظ كرد.[1]

در شمال آفريقا، شهر قيروان تا مدت‌ها تنها مركز علمى بود و با احداث شهر فاس و توسعه علمى آن از اين يگانگى درآمد. قيروان از زمان فتح افريقيه، مركز سياسى و ادارى اين منطقه بود و به‌طور طبيعى تحت‌تأثير همين موقعيت از توسعه فرهنگى بيشترى نيز برخوردار بود. مسجد جامع قيروان، كه در تمام دوره حكومت اغلبيان، تنها مركز مهم فرهنگى شمال آفريقا به شمار مى‌رفت در سال 50 ق به دست عقبة بن نافع، فاتح اين نواحى ساخته‌شده بود. در كنار توسعه مراكز علمى و فرهنگى در شمال آفريقا، اين مسجد، موقعيت خود را دارا بود.[2] شهر فاس، كه مركز حكومت ادريسيان بود و در ايام حكومت ادريس دوم (م 179 ق)، دومين امير ادريسى بنا نهاده شد، در قرن سوم هجرى توسعه علمى و فرهنگى چشمگيرى يافت و پس از قيروان، دومين مركز مهم علمى در اين زمان به شمار مى‌رفت. مسجد جامع آن‌كه در سال 245 ق بنا نهاده شد، به زودى به مركز علمى عمده‌اى در مغرب اقصى بدل گرديد.[3] توسعه علمى و فرهنگى در اندلس، به مراتب بيش از آن چيزى بود كه در شمال آفريقا روى داده بود. تشكيل يك دولت فراگير و مقتدر، دولت امويان، در اين سرزمين كه آرامش و امنيت نسبى را به همراه داشت، زمينه لازم براى اين توسعه فرهنگى را هموار مى‌ساخت و تمايل و علاقه حاكمان به علم و دانش، به حركت آن سرعت مى‌بخشيد. بدين‌گونه از اواخر قرن دوم هجرى با حضور شمارى از دانشمندان مسلمان، به‌ويژه فقيهان و عالمان دينى، علوم دينى رو به پيشرفت نهاد و در كنار آن نهادهايى علمى و

[1] - ر ك: غنيمه، تاريخ دانشگاههاى بزرگ اسلامى، ص 77.

[2] - همان، ص 71.

[3] - همان، ص 3- 72.