پديد آورد كه حاكميت خليفه عباسى را پذيرا نبود و خطرى جدّى براى خلافت عباسى به‌شمار مى‌رفت. صفاريان اقدامات چندى براى تسلط بر عراق و براندازى خليفه عباسى ترتيب دادند كه با موفقيتى همراه نبود.[1] عمرو بن ليث (حكومت 265- 287 ق) كه به جاى برادر حكومت را به دست گرفت، به امتيازاتى كه خليفه در نواحى شرقى به وى داده بود، بسنده نكرد و خواستار حكومت بر نواحى بيشترى بود.

عمرو در سال 287 ق در نبردى براى تصرف ماوراء النهر، به اسارت امير سامانى درآمد و به بغداد فرستاده شد. امير صفارى اندكى بعد از دنيا رفت و قدرت صفاريان به يك‌باره فرو پاشيد و جانشينان او نتوانستند قدرت و نفوذ پيشين را تجديد كنند. قلمرو حكومت صفاريان با گسترش نفوذ اميران سامانى به تدريج محدودتر و به نواحيى از سيستان منحصر گرديد. اميران صفارى تا قرن ششم هجرى در سيستان امارت داشتند و به تدريج توسط دولت‌هاى قدرتمند مجاور از ميان رفتند.[2]

سامانيان (261- 389 ق)

اميران سامانى از خاندان‌هاى قديمى بودند كه در سمرقند و بخارا امارت يافتند. آنان نخست تحت فرمان طاهريان (حكام خراسان) و در تابعيت خليفه عباسى بودند تا با قدرت يافتن يعقوب صفارى و برچيده شدن دولت طاهريان از خراسان، اميران سامانى نيز به نوعى خودمختارى دست يافتند. در آغاز غيبت صغرى امير نصر سامانى (حكومت 250- 279 ق) از جانب خليفه عباسى بر تمام ماوراء النهر حاكميت يافته بود. جانشين او، اسماعيل سامانى (حكومت 279- 295 ق) توانست در نبردى، صفاريان را شكست داده و از همين زمان (287 ق) صفاريان با بسط قدرت خويش در نواحى شرقى، بيش از پيش از تابعيت عباسيان‌

[1] - ابن اثير، الكامل، ج 6، ص 232 و 260 و 283.

[2] - ر. ك: ابن اثير، همان، ص 401 و ر. ن. فراى، تاريخ ايران، ج 4، ص 100- 108.